سمندر ایرانی را نخرید!

با نزدیک شدن به ایام نوروز بازار خرید و فروش برخی حیوانات وحشی رونق می گیرد که این موضوع تهدیدی جدی برای بقای آن ها محسوب می شود. در سال های اخیر سمندر ایرانی به خصوص سمندر کوهستانی لرستان به جایگزینی برای ماهی قرمز در سفره های هفت سین تبدیل شده است. این اقدام ناآگاهانه فشار مضاعفی بر جمعیت این گونه های آسیب پذیر وارد کرده و آن ها را در معرض خطر انقراض قرار داده است. آگاهی از وضعیت این حیوانات ارزشمند و پیامدهای خرید غیرقانونی آن ها اولین قدم برای کمک به حفاظت از حیات وحش ایران است.

برای حمایت از سمندر لرستانی این گونه در حال انقراض را نخرید!

سمندر کوهستانی لرستان با نام علمی Neurergus kaiseri یکی از گونه های بومی و بسیار ارزشمند ایران است که متأسفانه در خطر انقراض قرار دارد. این دوزیست زیبا تنها در بخش های کوچکی از کوه های زاگرس در استان های لرستان و خوزستان زندگی می کند و از نظر پراکنش جهانی منحصر به ایران است. زیبایی ظاهری و رنگ های جذاب این سمندر باعث شده تا به شدت مورد توجه قرار گیرد و همین محبوبیت آن را به طعمه ای آسان برای سودجویان تبدیل کرده است.

خرید و فروش غیرقانونی سمندر کوهستانی لرستان به ویژه در آستانه سال نو مهم ترین عامل تهدید بقای این گونه است. این حیوانات از زیستگاه طبیعی خود جدا شده و در شرایط نامناسب نگهداری و خرید و فروش می شوند که اغلب منجر به تلف شدن آن ها پیش از رسیدن به سال جدید می گردد. جمعیت باقی مانده این سمندر در طبیعت بسیار اندک است و هرگونه صید و تجارت آن گامی به سوی نابودی کامل این گنجینه ملی محسوب می شود.

اما سمندر Salamander چه موجودی است و چرا آنقدر مهم شده است؟

سمندرها گروهی از حیوانات هستند که در دسته دوزیستان دم دار قرار می گیرند. آن ها مانند قورباغه ها بخشی از زندگی خود را در آب و بخشی را در خشکی می گذرانند اما برخلاف قورباغه ها معمولاً دارای دم هستند و پوست نرم و مرطوبی دارند. سمندرها در سراسر جهان یافت می شوند و تنوع گونه ای زیادی دارند.

مشخصات

مشخصات ظاهری سمندرها بسیار متنوع است. طول آن ها می تواند از چند سانتی متر تا بیش از یک متر (در برخی گونه های خاص) متغیر باشد. پوست آن ها معمولاً صاف مرطوب و بدون پولک است. بسیاری از گونه ها دارای رنگ ها و الگوهای جذابی هستند که می تواند نقش استتار یا هشداردهنده داشته باشد. آن ها معمولاً چهار دست و پا دارند و دم آن ها در حرکت و شنا به آن ها کمک می کند.

زیستگاه

سمندرها برای زنده ماندن به محیط های مرطوب نیاز دارند و اغلب در نزدیکی منابع آب زندگی می کنند. زیستگاه های آن ها شامل جویبارها برکه ها باتلاق ها جنگل های مرطوب زیر تخته سنگ ها و داخل غارها می شود. برخی گونه ها بیشتر آبزی هستند و برخی دیگر بیشتر روی خشکی زندگی می کنند اما حتی گونه های خشکی زی نیز برای تولید مثل به آب بازمی گردند و نیاز به حفظ رطوبت پوست خود دارند.

رژیم غذایی

سمندرها عمدتاً گوشت خوار هستند. رژیم غذایی آن ها شامل انواع بی مهرگان کوچک مانند حشرات لارو حشرات کرم های خاکی نرم تنان کوچک و دیگر موجودات ریز می شود. آن ها معمولاً با کمین کردن یا جستجو در محیط اطراف خود شکار می کنند و طعمه را با دهان یا زبان چسبناک خود می گیرند. لارو سمندرها که در آب زندگی می کنند از موجودات آبزی کوچک تغذیه می کنند.

چرا سمندرها مهم هستند؟

سمندرها نقش مهمی در اکوسیستم هایی که در آن زندگی می کنند ایفا می کنند. آن ها بخشی از زنجیره غذایی هستند و هم شکارچی و هم طعمه برای سایر حیوانات محسوب می شوند. به دلیل حساسیت پوست آن ها به آلودگی و نیازشان به محیط های تمیز و مرطوب سمندرها می توانند به عنوان شاخص های سلامت محیط زیست به ویژه آب و خاک عمل کنند. حضور یا عدم حضور آن ها نشان دهنده وضعیت کیفی زیستگاه است.

علاوه بر این برخی گونه ها مانند سمندر کوهستانی لرستان به عنوان گونه پرچم (Flagship Species) شناخته می شوند. حفاظت از این گونه های نمادین و زیستگاه های آن ها به طور غیرمستقیم منجر به حفاظت از سایر گونه های گیاهی و جانوری می شود که در همان منطقه زندگی می کنند. این گونه ها توجه عمومی را به مسائل حفاظتی جلب کرده و منابع لازم را برای حفاظت از کل اکوسیستم فراهم می آورند.

معرفی گونه های سمندر ایرانی

در ایران ۷ گونه سمندر شناسایی شده است که هر کدام ویژگی ها و پراکنش خاص خود را دارند. این گونه ها شامل سمندر کوهستانی لرستان سمندر جویباری سمندر آتشین سمندر کوهستانی آذربایجان سمندر کردستانی سمندر جویباری غارزی گرگان و سمندر تاجدار جنوبی می شوند. متأسفانه بسیاری از این گونه ها با تهدیدات جدی روبرو هستند و در فهرست قرمز IUCN قرار دارند.

سمندر کوهستانی لرستان | Neurergus kaiseri

این گونه که به سمندر امپراطور نیز معروف است در کوه های زاگرس جنوبی ایران به خصوص در استان های لرستان و خوزستان یافت می شود. دارای بدنی سیاه با خال ها و رگه های زرد یا نارنجی روشن است. این سمندر بیشتر در نزدیکی آبشارها و جویبارهای کوهستانی با آب خنک و شفاف و جریان کم زندگی می کند. سمندر لرستان در سال ۱۳۸۹ در ضمیمه یک کنوانسیون سایتیس (CITES) قرار گرفت که نشان دهنده اهمیت بین المللی آن در مبارزه با تجارت غیرقانونی است. این گونه به شدت در خطر انقراض قرار دارد.

سمندر جویباری |Paradactylodon persicus

این سمندر در مناطق کوهستانی استان مازندران به خصوص در جویبارها و رودخانه ها زندگی می کند. سری تخت و دمی بلندتر از مجموع طول سر و تنه دارد و بر روی دم آن تاج دیده می شود. دارای لکه های زرد رنگ است و پاهای پره دار دارد که برای حرکت در آب مناسب است. لارو این گونه یک سال در آب زندگی می کند. سمندر جویباری در فهرست گونه های در معرض تهدید (Threatened) قرار دارد و عواملی مانند خشکی زیستگاه و صید بر بقای آن تأثیر منفی گذاشته است.

سمندر آتشین | Salamandra infraimmacula

این سمندر که جثه نسبتاً بزرگی دارد (حداقل ۲۸ سانتی متر) دارای پوست سیاه با خال های زرد است. زیستگاه آن در استان های کرمانشاه و کردستان و همچنین در ترکیه لبنان فلسطین و سوریه است. این گونه بیشتر در فصل زمستان فعال است و در میان صخره ها و زیر برگ های پوسیده کف جنگل زندگی می کند. اطلاعات دقیقی از وضعیت جمعیت و پراکنش آن در دست نیست و نیاز به بررسی های بیشتری دارد.

سمندر آذربایجانی | Neurergus crocatus

این گونه در زیستگاه های نزدیک به هم در کردستان ایران عراق و بخش هایی از ترکیه یافت می شود. سمندر آذربایجانی در جویبارها زندگی کرده و در فصل بهار در آب تخم ریزی می کند. سطح بدن آن قهوه ای تا سیاه با لکه های زرد است. جنس نر و ماده از طریق رنگ زیر شکمشان قابل تشخیص هستند؛ نرها زیر شکم نارنجی و ماده ها زیر شکم زرد دارند. این گونه به دلیل خشکی و کمبود آب در معرض تهدید قرار دارد.

سمندر کردستانی |microspilotus Neurergus

سمندر کردستانی در ارتفاعات بالای کوه های اورامان در مرز ایران ترکیه و عراق زندگی می کند. این گونه در زمره حیوانات آسیب پذیر (Vulnerable) در فهرست قرمز IUCN قرار دارد. رنگ آن بسیار شبیه به سمندر آذربایجانی است اما تعداد لکه های زرد روی بدنش بیشتر و اندازه آن ها کوچکتر از سمندر آذربایجانی است. زیستگاه های کوهستانی آن نیازمند حفاظت جدی هستند.

سمندر گرگانی |Paradactylodon gorganensis

این سمندر شباهت زیادی به گونه های آذربایجانی و کردستانی دارد و تشخیص آن نیازمند بررسی ویژگی های دقیق تر مانند شکل جمجمه است. همانطور که از نامش پیداست این گونه در چشمه ها و جویبارهای کوهستانی رشته کوه های البرز در شمال شرقی ایران و در استان گلستان زندگی می کند. جمعیت این سمندر نیز به دلیل شکار و تخریب زیستگاه رو به کاهش است و در معرض خطر انقراض قرار دارد.

سمندر تاج دار | Triturus cristatus

این گونه به عنوان یکی از سمندرهای ایران شناخته می شود و دارای زیرگونه هایی است. جنس نر در زمان تولید مثل دارای باله پشتی مشخصی است. رنگ بدن آن ها قهوه ای تیره با شکمی نارنجی و نقاط تیره است. سمندر تاجدار به شدت به آلودگی آب حساس است و تنها در آب های تمیز و عمیق که پوشش گیاهی زیادی نداشته باشند می تواند زندگی کند. وضعیت حفاظتی این گونه نیز نیازمند توجه است.

خطر انقراض

بسیاری از گونه های سمندر ایرانی به دلیل عوامل مختلفی در معرض خطر انقراض یا آسیب پذیری قرار دارند. اصلی ترین تهدیدات شامل تخریب و قطعه قطعه شدن زیستگاه های طبیعی آن ها به دلیل توسعه کشاورزی دامداری ساخت وساز و برداشت بی رویه آب است. تغییرات اقلیمی و خشکسالی نیز بر زیستگاه های آبی آن ها تأثیر منفی می گذارد.

اما یکی از مهم ترین و مستقیم ترین تهدیدها صید و خرید و فروش غیرقانونی این حیوانات است. تقاضا برای نگهداری سمندرها به عنوان حیوان خانگی یا استفاده در رسوماتی مانند سفره هفت سین نوروز فشار زیادی بر جمعیت های وحشی وارد می کند و می تواند منجر به نابودی سریع آن ها شود. آگاهی عمومی و اقدامات حفاظتی مؤثر برای جلوگیری از انقراض این دوزیستان ارزشمند ضروری است.

خرید و فروش غیرقانونی سمندر لرستانی در آستانه سال نو

هر ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز شاهد افزایش خرید و فروش غیرقانونی حیوانات وحشی از جمله سمندر کوهستانی لرستان در بازارهای محلی و مجازی هستیم. این پدیده که ریشه در ناآگاهی و گاهی سودجویی دارد ضربه مهلکی به جمعیت های آسیب پذیر این گونه ها وارد می کند. بسیاری از این حیوانات که از زیستگاه خود جدا شده اند به دلیل شرایط نامناسب حمل و نگهداری پیش از رسیدن به سال جدید تلف می شوند و هرگز فرصت بازگشت به طبیعت را پیدا نمی کنند.

سمندرها بر سر سفره هفت سین

متأسفانه در سال های اخیر برخی افراد به جای استفاده از ماهی قرمز اقدام به خرید سمندر برای قرار دادن بر سر سفره هفت سین کرده اند. این اقدام با این توجیه که جایگزینی برای ماهی قرمز چینی است صورت می گیرد اما غافل از اینکه سمندر ایرانی یک گونه وحشی و بومی است که خرید و فروش آن غیرقانونی بوده و آینده آن را به شدت تهدید می کند. سفره هفت سین نباید به محلی برای نمایش حیوانات در معرض خطر تبدیل شود.

خریدهای ممنوع نوروزی؛ سمندر کوهستانی کایزر

خرید و فروش سمندر کوهستانی کایزر و سایر گونه های وحشی در ایران بر اساس مواد قانونی شکار و صید ممنوع است. سازمان حفاظت محیط زیست نگهداری و تجارت این گونه ها را غیرقانونی اعلام کرده است. با وجود هشدارهای مکرر هر ساله تعداد زیادی از این سمندرها به صورت غیرمجاز صید و در بازارها عرضه می شوند. این تجارت پرسود برای عده ای به قیمت نابودی یکی از نادرترین گونه های جانوری کشور تمام می شود.

شب عید دوزیستان غیرمجاز را وارد خانه نکنید

مردم باید آگاه باشند که خرید هرگونه حیوان وحشی از جمله دوزیستان مانند سمندر در آستانه سال نو عملی غیرقانونی و غیراخلاقی است. این حیوانات به محیط زیست طبیعی خود تعلق دارند و نگهداری آن ها در خانه نه تنها باعث رنج کشیدن و مرگ زودهنگام آن ها می شود بلکه به کاهش جمعیت آن ها در طبیعت و خطر انقراض کمک می کند. از خرید این حیوانات خودداری کرده و در صورت مشاهده فروش مراتب را به مراجع ذی صلاح اطلاع دهید.

مار لاکپشت و سمندر؛ تله تجمل برای نوروز

بازار غیرقانونی حیوانات وحشی در ایام نوروز محدود به سمندر نیست. متأسفانه گونه های دیگری مانند مارها لاک پشت های بومی و پرندگان شکاری نیز به عنوان نمادی از تجمل یا علاقه شخصی خرید و فروش می شوند. این تجارت غیرمجاز حیات وحش کشور را به شدت تهدید می کند. زیبایی این حیوانات در طبیعت است و تلاش برای نگهداری آن ها در خانه تنها منجر به آسیب دیدن و از بین رفتنشان می شود.

حیوانات زیبایی که خانگی نیستند

بسیاری از حیوانات وحشی که در بازارها عرضه می شوند به دلیل ظاهر جذاب خود مورد توجه قرار می گیرند. اما زیبایی نباید بهانه ای برای جدا کردن آن ها از طبیعت باشد. این حیوانات نیازهای زیستی تغذیه ای و رفتاری پیچیده ای دارند که در محیط خانه قابل تأمین نیست. سنجاب ها خارپشت ها پرندگان شکاری و دوزیستان مانند سمندر حیوانات خانگی نیستند و تلاش برای اهلی کردن یا نگهداری آن ها در اسارت موجب آزار و رنجشان می شود.

در هنگام خرید حیوانات احساسی برخورد نکنید…

خرید حیوانات نباید بر اساس هیجان یا احساسات آنی صورت گیرد. نگهداری از هر حیوانی حتی حیوانات خانگی رایج نیازمند آگاهی تعهد و مسئولیت پذیری است. پیش از خرید هر حیوانی به ویژه حیوانات با نیازهای خاص باید تحقیقات کافی انجام داده و مطمئن شد که امکان فراهم کردن شرایط مناسب برای زندگی آن ها وجود دارد. خرید حیوانات وحشی صرفاً به دلیل زیبایی یا تفاوت یک اشتباه بزرگ با پیامدهای جبران ناپذیر برای حیوان و طبیعت است.

هشدار یگان حفاظت محیط زیست

یگان حفاظت محیط زیست کشور به طور مستمر بر بازارهای خرید و فروش حیوانات نظارت دارد و در آستانه سال نو این نظارت ها تشدید می شود. مقامات محیط زیست بارها نسبت به خرید و فروش غیرقانونی گونه های وحشی هشدار داده اند و با متخلفان برخورد قانونی می کنند. هدف از این اقدامات حفاظت از تنوع زیستی کشور و جلوگیری از آسیب دیدن گونه های در معرض خطر است.

فروشندگان به فکر فروش مار و لاک پشت نباشند

هشدارهای یگان حفاظت محیط زیست به طور خاص فروشندگان غیرمجاز را هدف قرار می دهد. به فروشندگان این حیوانات اکیداً توصیه می شود که از عرضه گونه های وحشی مانند مار لاک پشت سمندر و پرندگان شکاری خودداری کنند. این اقدام جرم است و علاوه بر جریمه نقدی می تواند منجر به پیگرد قانونی و مجازات های سنگین تر شود. فروشندگان باید بدانند که با این کار به نابودی سرمایه های طبیعی کشور کمک می کنند.

گونه های حیات وحش کشف شده در بازار شب عید به طبیعت بازگشتند

یکی از اقدامات مهم یگان حفاظت محیط زیست کشف و ضبط حیوانات وحشی است که به صورت غیرقانونی در بازار شب عید عرضه می شوند. این حیوانات پس از بررسی وضعیت سلامت و در صورت امکان به زیستگاه های طبیعی خود بازگردانده می شوند. این عملیات نشان دهنده تلاش برای مقابله با تجارت غیرمجاز و بازگرداندن حیوانات به محیطی است که به آن تعلق دارند هرچند که بسیاری از حیوانات کشف شده به دلیل شرایط نامناسب شانس کمی برای بقا دارند.

هشدار دامپزشکی همراه با چند توصیه

سازمان دامپزشکی کشور نیز در خصوص خرید و فروش حیوانات وحشی در ایام نوروز هشدار می دهد. نگهداری این حیوانات در خانه می تواند خطرات بهداشتی برای انسان داشته باشد زیرا ممکن است ناقل بیماری های مشترک بین انسان و حیوان باشند. دامپزشکی توصیه می کند که مردم از خرید هرگونه حیوان وحشی خودداری کنند و در صورت مشاهده حیوان آسیب دیده مراتب را به ادارات دامپزشکی یا محیط زیست اطلاع دهند. همچنین نگهداری غیراصولی این حیوانات در خانه باعث بیماری و مرگ آن ها می شود.

آیا سمندر لرستانی در خطر انقراض است؟

بله سمندر کوهستانی لرستان یکی از گونه های بومی ایران است که توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در فهرست گونه های در خطر انقراض قرار گرفته است.

آیا خرید و فروش سمندر ایرانی غیرقانونی است؟

بله بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست ایران و کنوانسیون سایتیس صید و خرید و فروش گونه های وحشی مانند سمندر ایرانی به شدت ممنوع و غیرقانونی است.

چرا مردم برای هفت سین سمندر می خرند؟

برخی افراد به دلیل ناآگاهی از وضعیت حفاظتی و پیامدهای خرید و گاهی به عنوان جایگزینی برای ماهی قرمز به صورت احساسی اقدام به خرید سمندر برای سفره هفت سین می کنند.

آیا سمندر ایرانی را می توان در خانه نگهداری کرد؟

خیر سمندر ایرانی یک حیوان وحشی با نیازهای زیستگاهی پیچیده است. نگهداری آن در خانه غیرقانونی بوده و معمولاً منجر به بیماری و مرگ زودهنگام حیوان می شود.

در صورت مشاهده خرید و فروش غیرقانونی سمندر چه باید کرد؟

در صورت مشاهده هرگونه خرید و فروش غیرقانونی سمندر یا سایر حیوانات وحشی لطفاً فوراً با شماره ۱۵۴۰ سازمان حفاظت محیط زیست تماس گرفته و گزارش دهید.

تهدیدات اصلی برای بقای سمندر ایرانی چیست؟

اصلی ترین تهدیدات شامل تخریب زیستگاه ها خشکسالی و کمبود آب و به ویژه صید و خرید و فروش غیرقانونی برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی است.

آیا نگهداری سمندر در خانه خطرناک است؟

بله نگهداری سمندر در خانه هم برای حیوان کشنده است و هم می تواند خطر انتقال بیماری های مشترک به انسان را به همراه داشته باشد. این کار همچنین جرم محسوب می شود.

چه کسی سمندر کوهستانی کایزر را کشف کرد؟

این سمندر ابتدا در سال ۱۳۱۶ توسط ای. دبلیو. کایزر مشاهده و سپس در سال ۱۳۳۱ توسط کارل پترسون اسمیت به عنوان گونه جدید توصیف و به افتخار کایزر نامگذاری شد.