آفتاب نیوز :
این کارشناسان در نشست «پرونده باغات و فضا های سبز شهر تهران» که در نگارخانه پردیس هنر های زیبای دانشگاه تهران برگزار شد، از اطلاعات جدیدی دراین باره گفتند و به عملکرد شهرداری تهران در دوره اخیر انتقاد کردند. یکی از این اطلاعات را محمد متینی زاده، عضو هییت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در این نشست اعلام کرد؛ ازجمله ساخت مسجدی در پارک مجاور ترمینال شرق در خیابان دماوند منطقه 4 تهران، مرکز فرهنگی امام رضا در پارک تقاطع خیابان انقلاب و نامجو که فضای سبز تبدیل به مرکز فرهنگی شده است. موسسه خیریه امدادگران عاشورا در پارک اقاقیا، در خیابان رسالت تهران نیز از موارد دیگر به شمار می رود.
به گزارش هم میهن، یکی از مراکزی که متینی زاده به آن اشاره می کند، مجتمع مذهبی – فرهنگی امام رضاست که بررسی هم میهن نشان می دهد، 17 مهرماه سال 1390 در منطقه 7 تهران به بهره برداری رسید. این مجتمع 5800 متر مربعی که در خیابان انقلاب، نبش خیابان شهید نامجو (گرگان) واقع شده، شامل دو طبقه پارکینگ، سه طبقه ساختمان اداری و بخش هایی مانند مسجد، صحن، آمفی تیاتر، کتابخانه و یک سالن برای فعالیت های رایانه ای است. همان زمان هم معماری مدرن این مسجد بحث برانگیز شده بود. تصاویری ماهواره ای نشان می دهد که تا سال 1389 در این تقاطع پارکی وجود داشته و این مجتمع در محل همین پارک ساخته شده است.
ساختمان دیگر مربوط به دفتر مرکزی موسسه خیریه امدادگران عاشورا در پارک اقاقیا، واقع در خیابان رسالت تهران است که گفته می شود، سال 1381 تاسیس شده است و در 30 استان شعبه دارد. مقایسه تصاویر ماهواره ای محل ساخت این موسسه در سال های 1384 و 1402 نشان می دهد که این موسسه در میان این پارک بنا شده و تعداد درختان قطع شده مشخص نیست.
متینی زاده به مسجدی در کنار ترمینال شرق تهران هم اشاره کرد که در پارک مجاور این ترمینال ساخته شده؛ نام نزدیک ترین مسجد به این پارک «حضرت خدیجه (س)» است که سال 1391 کار ساخت آن آغاز و در سال 96 به پایان رسید. در زمان ساخت این مسجد اعلام شده بود که نمازخانه پایانه شرق تهران، کفاف نیاز مسافران این ترمینال به نمازخانه آن را نمی دهد و به همین دلیل اهالی هییت محبان آل یاسین (ع) در شرق تهران، در سال 1391 کار ساخت را درست روبه روی این پایانه آغاز کردند.
در این نشست نمایندگانی از دانشگاه و شورای شهر سابق و فعلی ازجمله مهدی عباسی، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای تهران، علی اعطا، عضو شورای شهر پنجم تهران، محمد متینی زاده، عضو هییت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع، هادی جابری مقدم، استاد شهرسازی دانشگاه تهران و حسن دارابی، عضو هییت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران حضور داشتند و روند این اتفاقات را بررسی کردند.
سخنران اول این نشست محمد متینی زاده، عضو هییت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور بود؛ او به عنوان یکی از منتقدان رویه فعلی مدیریت شهری درباره مدیریت فضای سبز تهران و باغات آن گفت که هیچ گسترشی قبل از حفاظت از فضای سبز نباید رخ دهد: «ما درباره برخورد با طبیعت منابع طبیعی و محیط زیست موضوعات مختلفی مانند توسعه، احیا، بهره برداری، تغییر کاربری و تغییر ماهیت و حفاظت روبه رو هستیم، اما اصلی ترین راهبرد در برخورد با همه این موضوعات، حفاظت است و چاره ای به غیر از آن نداریم و هرچه در برابر آن قرار گیرد اشتباه است. تا زمانی که نتوانیم از داشته های سبز خود حفاظت کنیم، احیا و توسعه معنا ندارد.»
او ادامه داد: «وقتی درخت به سن بلوغ خود می رسد نیاز به حفاظت بیشتری دارد و به هیچ وجه به جملاتی که اخیراً گاهی گفته می شود که یک درخت را قطع کنیم و جای دیگری بکاریم، نباید توجه کرد؛ چون اصلاً جایگزینی نداریم.»
متینی زاده با اشاره به نقشه فضای سبز شهر تهران گفت که سطح فضای سبز در کلانشهر هایی که هزاران مسیله در موضوعاتی مثل آلودگی هوا، ترافیک و گردوغبار دارند، نمی تواند گواهی بر کافی بودن آن باشد و ما معتقدیم که این سطح به هیچ وجه کافی نیست.
او درباره اتفاقات منجر به ساخت وساز در حریم باغ گیاه شناسی هم گفت: «این باغ از نزدیک به چهارهزار گونه گیاهی در منطقه 22 تهران حفاظت می کند، سطحی به اندازه 145 هکتار قرار دارد و تنها نقطه ای از شهر تهران است که در چند دهه اخیر به وسعت سبز بودن و تنوع و کیفیت آن افزوده شده است. مدت ها پیش ارتش پروژه ای را در منطقه 22 از شهرداری گرفت تا به برج سازی و بلندمرتبه سازی بپردازد. این پروژه پنج پهنه داشت که چهار پهنه آن در شمال بزرگراه شهید همدانی از اواسط دهه 90 شکل گرفت و در حال پایان کار است. یک پهنه نیز در جنوب این بزرگراه موردتوجه شورایعالی شهرسازی قرار گرفت و به نام پهنه «دی» شناخته می شود، اما خلاف ضوابط قانونی مجوز ساخت وساز برای آن صادر شد. در سال 1400 پس از اطلاع از این موضوع و پیش از گودبرداری، اعتراضات خود را آغاز کردیم.»
عضو هییت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور ادامه داد: «اعتراض ما در مرحله نخست به شورای عالی امنیت ملی کشور رسید و درنهایت معاون اول رییس جمهوری از این پروژه خطرناک مطلع شد و دستور بررسی و پیگیری جدی داد. آقای مخبر در اسفندماه سال 1400 به آقای دکتر زاکانی نامه محرمانه و مستقیمی داد و گفت که این پروژه را به سرعت متوقف کنید و تا زمان تصمیم گیری نهایی نیز متوقف بماند، اما آقای زاکانی به عنوان شهردار و کسی که باید بیش از هرکسی در مورد حفاظت از باغ گیاه شناسی تلاش کند، گوش ندادند. پیگیری های مفصلی دراین باره صورت گرفت تااینکه در اسفندماه 1401، رییس جمهوری در روز درختکاری به باغ گیاه شناسی آمدند. در همین روز دکتر زاکانی هم حضور داشتند. دست آقای دکتر زاکانی را گرفتند و گفتند این پروژه را به دلیل آسیب هایی که به ذخایر ژنتیکی این مجموعه می زند، از اینجا منتقل کنید؛ ما گفتیم که ساخت وساز و خانه سازی انجام شود، اما نه به هرقیمتی و در هر منطقه ای.»
به گفته متینی زاده، شهردار تهران به این درخواست هم توجهی نشان نداد: «پیگیری این موضوع در رسانه ها و شبکه های اجتماعی و مکاتبات ادامه پیدا کرد. اسفندماه آقای صارمی، معاون شهرسازی شهرداری تهران متنی را در کانال خود منتشر کرد که در آن نوشت؛ بالاخره مشکل باغ گیاه شناسی ملی ایران برطرف و طبق توافق شهردار و فرمانده کل ارتش، قرار شد این پروژه به نقطه دیگری منتقل شود. چندروز بعد معاون دادستان هم در شورای شهر جلسه ای داشت و دستور توقف این پروژه را صادر کرد. پیگیری های ما هم نشان می داد که این توقف آرام آرام آغاز شد، اما تا آن زمان یک برج بین 10 تا 12 طبقه ساخته شده و دو یا سه برج دیگر هم آغاز شده بود.»
او به پیگیری این پرونده از سوی معاون اجرایی رییس جمهوری هم اشاره کرد: «در دومین جلسه در باغ گیاه شناسی که اول اردیبهشت ماه امسال با حضور همه ذی نفعان برگزار شد، تصمیم گرفته شد که تعداد طبقات از 38 طبقه به پنج طبقه کاهش پیدا کند. ما به هیچ وجه با این تصمیم موافق نبودیم؛ چون گود هایی که ایجاد شده برای 38 طبقه است و ضمانتی وجود ندارد که این پنج طبقه در سال های آینده افزایش پیدا نکند. در همان جلسه هم مخالفت خود را اعلام کردیم و گفتیم که هیچ راهی غیر از انتقال پروژه وجود ندارد؛ چون پروژه های دیگر در منطقه در شرف حرکت است و این تراکم سازی که شاید دست کمی از آن برج نداشته باشد، بلای جان باغ می شود؛ بنابراین تا الان هیچ مصوبه رسمی ای صادر نشده و فقط در آن جلسه مطرح شده، البته توقف در شمال باغ انجام شده است.»
آفت یا خشک کردن درختان پارک های جنگلی؟
متینی زاده در ادامه از مشکلات درختان پارک چیتگر گفت. به گفته او، طبق آماری که سال گذشته از سوی منابع طبیعی استان تهران منتشر شد، حدود 16 هزار پایه درخت در پارک های جنگلی خشک شده بودند که عدد بسیار قابل توجهی است. در بسیاری از موارد بلافاصله گفته می شود که این درختان دچار آفت شده اند: «همکاران بیماری شناس و گیاه پزشک ما این موضوع را بررسی کردند؛ داستان همانی است که در جنگل های زاگرس وجود دارد. درخت زمانی دچار آفت می شود که ضعیف شود و آب و غذا به آن نرسد. این اتفاق هم عامدانه یا ناآگاهانه در پارک های جنگلی ما رخ می دهد. به درختان آب داده نمی شود، خشک می شوند و این خشکی باعث می شود حشرات، آفات و بیماری ها سراغ آن ها بیایند. به هیچ وجه نباید باور کرد که مشکل آفات و بیماری هاست.»
فقدان نظریه پردازی برای تهران
عبدالرضا گلپایگانی، معاون پیشین شهرسازی و معماری شهرداری تهران معتقد است که الگوی سکونت، حفظ فضای سبز و باغات تهران با فقدان نظریه پردازی روبه روست و این فقدان درباره حفظ میراث تاریخی هم مصداق دارد: «ما به مسایل ساده انگارانه نگاه می کنیم و این تصور وجود دارد که اگر در طرح جامع مطرح شده است که در یک نقطه تراکم صفر و باغ موردنظر حفظ شود و برای آن پروانه ای صادر نشود، مشکل باغات برطرف می شود.»
او با اشاره به پهنه بندی فضا در تهران در این نشست گفت: «ده ونک، فرحزاد، کن و همه محدوده هایی که ارزش تاریخی و زیست محیطی در شهر تهران داشته اند، از طرح جامع اول تهران بلاتکلیف بودند. آیین نامه ماده 14 حفظ باغات گفته است در جایی که باغ تشخیص داده می شود، امکان ساخت یک ساختمان 150 متری و دو طبقه وجود دارد. آیا با این میزان، مسیله حل می شود؟ باید فکر کنیم که چه فرآیندی طی شده که منجر به فاجعه ضابطه برج باغ شد؟»
به گفته او، شهر تهران ریزبافت است و بیش از 90 درصد قطعات آن کمتر از 200 متر مساحت دارند: «برای یک شهر ریزبافت باید چه کنیم که یک توسعه منطقی داشته باشد؟ کدام نظریه دراین زمینه وجود دارد؟ در این شهر قطعات درشت دانه باغ ها بودند. این مسیله فقط محدود به تهران نیست و شهر های دیگر مانند گلپایگان، الیگودرز، ایذه، بروجرد و یاسوج همه باغ های شان از بین رفته است. ما با کمک شورا توانستیم این موضوع را جا بیاندازیم که الگوی سکونت در باغ را احیا کنیم و به این ترتیب موضوع خانه باغ را مطرح کردیم. ایرادی که به ما گرفتند این بود که مجموع پروانه هایی که دراین زمینه صادر شده بود، 40 مورد بیشتر نبود. ما گفتیم به هدف مان رسیده ایم، باغ برای ساخت وساز نیست، بلکه هدف حفظ آن است.»
براساس گفته گلپایگانی، تمام الگوی سکونتی شهر تهران پنج طبقه روی پیلوت است: «آیا گونه سکونتی برای یک کلانشهر 10 میلیون نفری باید همین الگو باشد؟ ما نباید زندگی در خانه، باغ، مجموعه های مسکونی و برج داشته باشیم؟ ما پنج سال است که درگیر طرح تفصیلی چهارهزار نفره هستیم، اما اصرار داریم روش تعیین حریم، منجر به حفظ باغات نخواهد شد. اگر موثر بود در کردان، لواسان، اوشان و فشم و اطراف تهران رخ می داد.»
او گفت که برای تجاوز به حریم های حفظ شده شهر تهران، بهانه های زیادی مطرح می شود که یکی از آن ها رونق تولید در بخش مسکن و به دنبال آن رونق در بخش صنعت است: «این موضوع اصلاً ارزش اقتصادی ندارد. بهانه دوم آن ها خود تولید مسکن است؛ برخی می گویند مدیران قبلی در سال 1400 در شهر تهران 5 هزار و 700 پروانه صادر کردند و ما آن را در سال 1401، به 15 هزار مورد رسانده ایم. این عدد کاملاً دروغ است؛ طبق آمار شهرداری این رقم حدود 5800 پروانه بوده است که حدود 50 مورد با سال قبل تفاوت دارد و اجازه داده شده هر نوع تخلفی در آن رخ دهد. بهانه بعدی برای تجاوز به همه حریم های حفظ شده شهر تهران این است که می گویند تهران را نباید گران اداره کنیم. بهانه درآمد شهرداری هم دروغ محض است. ساخت بلندمرتبه در باغات اصلاً درآمدی برای شهرداری ندارد. از سال 82 تا 97 که ضابطه برج باغ متوقف شد، یک درصد درآمد شهرداری از محل عوارض این ضابطه بود و این درآمد متعلق به تیمی است که در فرآیند صدور شهرداری حضور دارند.»
گلپایگانی معتقد است، اینکه می گویند باغ های تهران از بین رفته به معنی دمیدن روح ناامیدی است: «هرچند از تعداد باغ های تهران کم شده و از پنج، شش هزار هکتار به هزار هکتار رسیده، اما نگوییم از بین رفته است. حتی اگر یک باغ هم در تهران باقی مانده باشد، باید برای حفظ آن تلاش کنیم.»
مواجهه با باغ های تهران از 82 تا 1403
علی اعطا، عضو شورای شهر پنجم هم در این نشست درباره نحوه مواجهه با موضوع باغ های تهران طی دو دهه اخیر توضیح داد و گفت: «بعد از انقلاب درباره مواجهه با موضوع باغ های تهران سه دوره از هم تفکیک می شود؛ از ابتدای انقلاب تا اوایل سال 83 که محدودیت جدی در ساخت وساز مطرح بود. اتفاقی که افتاد تقابل منفعت عمومی و خصوصی بود و درنهایت این وزنه به سمت پیروزی منفعت خصوصی چربید و منجر به مصوبه برج باغ شد و نگاه افراط گونه ای مطرح شد.
اگر ریشه های مصوبه سال 1382 و اصلاحیه آن در سال 83 را بخواهیم بررسی کنیم، چاره ای غیر از مراجعه به اقتصاد سیاسی شهر نداریم و باید ببینیم مالکان این باغ ها چه کسانی بودند؟ آیا مالکان قدیمی بودند یا برخی از نهادها، دستگاه ها و سازمان ها؟ ممکن است این مصوبه بر مبنای لابی های احتمالی و فشار هایی که وجود داشت، تصویب شده باشد که نتایج آن را در سال های بعد دیدیم.
این اتفاق باتلاقی بود که هرچقدر جلوتر می رفت از نظر اینکه ذی نفعان بیشتری را درگیر می کرد و پیچیدگی های حقوقی موضوع بیشتر می شد، لغو آن هم دشوار بود. وقتی با منافع متکثر گروه های ذی نفع بسیار قدرتمند مواجهید، صرفاً یک بحث کارشناسی نمی تواند در برابر آن مقاومت کند. از سال 83 تا 96 که مصوبه برج باغ لغو شد، باز هم مسیله تقابل منفعت خصوصی و عمومی بود. در دوره پنجم مسیری را دنبال کردیم که بین منافع عمومی و خصوصی تعادلی ایجاد کنیم که به مصوبه خانه باغ منجر شد.»
او با اشاره به انتقاد چمران از این مصوبه گفت: «از این دیدگاه هیچ نتیجه غیرمنطقی ای غیر از مصوبه برج باغ بیرون نمی آید و اگر نگاه شما این است که در باغ باید از اقتصاد مبتنی بر ساخت وساز انتفاع اقتصادی برد، نتیجه آن همین مصوبه برج باغ است. پرسش اینجاست که وقتی مطرح می کنند شورای شهر پنجم مالکان را از این حق محروم کرد، باید دید آیا این یک حق بود یا یک امتیاز ویژه که در سال های 82 و 83 به مالکان داده شد؟ آن مصوبه بود که این رانت و امتیاز ویژه را به یک حق مسلم تبدیل کرد.»
اعطا درباره فرآیند تصویب مصوبه خانه باغ در سال 96 هم گفت: «سال قبل بخشنامه ای از طرف معاون فعلی شهرسازی شهرداری، خطاب به شهرداران مناطق ابلاغ شده بود که طبق آن گفته شده بود، برج باغ را بنا به قانون آیین دادرسی دیوان عدالت اداری می توانید عمل کنید و عوارض آن را به نحوی محاسبه کنید. اما این بخشنامه هم رندانه است، هم کاسبکارانه؛ چون در آن به قانون منسوخ دیوان عدالت اداری ارجاع داده بودند، درصورتی که قانون جدید در همان سال نکته ای را اضافه کرده بود که طبق آن این بخشنامه نمی توانست محقق شود.
آقای صارمی گفته بودند که در یکی، دو مورد ما محکوم شدیم که مجوز برج باغ صادر کنیم؛ پس براساس ماده مورداشاره برای باقی موارد هم می توانیم مجوز برج باغ صادر کنیم. اما در قانون جدید دیوان عدالت اداری گفته شده، اینکه رای معارضی در دیوان در این رابطه وجود نداشته باشد، تشخیص آن با رییس دیوان است، نه مرجع اجرایی.»
آخرین وضعیت بررسی ساخت وساز در پارک قیطریه
مهدی عباسی، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، با اشاره به طرح ساخت وساز در پارک قیطریه تهران گفت: «قرار بود در پارک قیطریه 800 متر ساختمان احداث شود، گود عمیقی داشت، چون طبقات منفی داشت و از نظر فنی و تخصصی قابل توجیه نبود، اما همانطور که در یکی از مصاحبه های خود گفتم، این موضوع در حال بررسی است و اگر هم تصمیم به اجرا گرفته شود، ابعاد آن در یک یا یک ونیم طبقه در مساحت 200 متر است که آن هم نیازمند بررسی است.»
عباسی درباره پیگیری ساخت وساز در باغ گیاه شناسی تهران هم توضیح داد: «در جلسه ای که دراین باره با حضور معاون دادستان و شهردار منطقه برگزار شد، شهرداری مکلف شد که پروژه را متوقف کند و تا الان که من گزارش گرفتم، متوقف مانده است. این موضوع راه جایگزینی دارد که طبق آن باید چندگانه ای از شهرداری تهران، ذی نفع پروژه و وزارتخانه که باغ گیاه شناسی زیرنظر آن است، تشکیل شود که این تراکم را در جای دیگری جبران کنند.»
او گفت در کمیسیون معماری و شهرسازی 500 رای درباره باغات صادر شده که طبق آن اجازه ساخت وساز داده نشده است: «علاوه بر این همه آرای مربوط به ساخت وساز در باغ ها، پایش می شود که خطا های احتمالی بررسی و برای تصمیم گیری به شورا ارسال می شود. من موضوع مدیریت شهری را سیاسی نمی بینم و باید با ذی نفعان به قدری تعامل کنیم که مطمین باشیم تصمیمات ما کم عارضه است.»
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "آفت یا خشکاندن عمدی 16 هزار درخت در تهران؟" هستید؟ با کلیک بر روی حوادث، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "آفت یا خشکاندن عمدی 16 هزار درخت در تهران؟"، کلیک کنید.