مهریه در طلاق بائن

مهریه در طلاق بائن نیز عموماً به زن تعلق می گیرد، اما میزان و شرایط دریافت آن به نوع طلاق بائن و توافقات صورت گرفته بستگی دارد. این حق مالی زن، با وقوع عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد و تنها در موارد خاصی تعدیل یا ساقط می شود.

در مسیر پرپیچ وخم جدایی، یکی از مهم ترین حقوقی که ذهن بسیاری از زنان و مردان را به خود مشغول می سازد، مسئله مهریه است. مهریه، ستون فقرات حمایت مالی از زن در زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود و آگاهی از جزئیات قانونی آن، به ویژه در زمان طلاق، اهمیت بسزایی دارد. طلاق بائن، یکی از انواع طلاق در نظام حقوقی ایران است که قواعد خاص خود را در پی دارد و این قواعد بر احکام مهریه نیز تأثیرگذار است. برای زنانی که در آستانه جدایی قرار گرفته اند، درک کامل وضعیت مهریه شان در این نوع طلاق می تواند راهگشا باشد و مردان نیز باید از تعهدات قانونی خود آگاه باشند. این مقاله تلاشی است برای روشن کردن پیچیدگی های مرتبط با مهریه در طلاق بائن، از انواع گوناگون آن گرفته تا شرایط بذل و رجوع از بذل مهریه، تا خواننده با دیدی بازتر و اطلاعاتی مستند، گام های بعدی را بردارد.

طلاق بائن چیست و چه تفاوتی با طلاق رجعی دارد؟

جدایی و انحلال پیوند زناشویی، در نظام حقوقی ایران، از طریق فرآیند طلاق صورت می گیرد. طلاق، خود دارای انواع گوناگونی است که هر یک احکام و تبعات حقوقی متفاوتی دارند. مهم ترین تقسیم بندی طلاق، به دو دسته اصلی رجعی و بائن تقسیم می شود که تفاوت های بنیادینی با یکدیگر دارند. درک این تفاوت ها، به ویژه در رابطه با حقوق مالی و مشخصاً مهریه، حیاتی است.

طلاق رجعی، به طلاقی گفته می شود که در طول مدت معینی پس از جدایی (که به آن عده می گویند)، مرد حق دارد بدون نیاز به عقد مجدد و جاری شدن صیغه ازدواج جدید، به همسر مطلقه خود رجوع کند و زندگی مشترک را از سر بگیرد. در طول مدت عده رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل منحل نشده و برخی از حقوق و تکالیف زوجین، مانند حق نفقه زن و توارث، همچنان باقی می ماند. این بدان معناست که اگر مرد در زمان عده رجوع کند، طلاق بی اثر شده و زن و شوهر دوباره به زندگی زناشویی بازمی گردند. در این نوع طلاق، هدف قانونگذار، فراهم کردن فرصتی برای زوجین جهت تجدیدنظر و احتمالاً بازگشت به زندگی مشترک است.

در مقابل، طلاق بائن، که موضوع اصلی این مقاله است، به طلاقی اشاره دارد که در آن، مرد پس از اجرای صیغه طلاق، حق رجوع به همسر خود را در مدت عده ندارد. این بدان معناست که با وقوع طلاق بائن، رابطه زوجیت بلافاصله و به طور کامل قطع می شود و برای برقراری مجدد آن، نیاز به عقد ازدواج جدید خواهد بود. ماده ۱۱۴۴ قانون مدنی به صراحت این مفهوم را بیان می کند: «در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.» همین ویژگی بنیادین، تأثیرات عمیقی بر حقوق و تکالیف مالی، از جمله مهریه، خواهد گذاشت.

تفاوت های کلیدی بین طلاق بائن و رجعی را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:

• حق رجوع: مهم ترین تفاوت، عدم حق رجوع مرد در طلاق بائن و وجود این حق در طلاق رجعی است.
• عده: اگرچه در هر دو نوع طلاق، زن ملزم به رعایت عده (در صورت داشتن شرایط) است، اما هدف و ماهیت عده متفاوت است. در رجعی، عده فرصت رجوع است، در بائن (به جز خلع و مبارات قابل رجوع)، صرفاً برای اطمینان از عدم بارداری است. برخی از انواع طلاق بائن اساساً عده ندارند.
• نفقه: در طلاق رجعی، زن در ایام عده مستحق نفقه است، اما در طلاق بائن (مگر در موارد استثنا مانند بارداری)، زن نفقه در ایام عده دریافت نمی کند.
• ارث: در طلاق رجعی، اگر یکی از زوجین در ایام عده فوت کند، طرف دیگر از او ارث می برد، اما در طلاق بائن، به محض وقوع طلاق، حق توارث ساقط می شود.

درک این تفاوت ها اهمیت حیاتی دارد، زیرا وضعیت حقوقی و مالی زوجین، به ویژه در زمینه مهریه، به نوع طلاقی که واقع شده است، بستگی پیدا می کند.

آیا مهریه در طلاق بائن به زن تعلق می گیرد؟ (پاسخ کلی)

این سوال از جمله رایج ترین و مهم ترین پرسش هایی است که در ذهن بسیاری از افراد درگیر پرونده های طلاق نقش می بندد. پاسخ کلی و اصولی به این سوال این است که بله، مهریه در طلاق بائن اصولاً به زن تعلق می گیرد. مهریه، به محض وقوع عقد نکاح، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هر تصرفی که بخواهد در آن بنماید؛ این حق، با طلاق ساقط نمی شود مگر در شرایط بسیار خاص و محدودی که در ادامه به تفصیل توضیح داده خواهد شد.

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این ماده قانونی، مبنای اصلی حق مالکیت زن بر مهریه است. بنابراین، حتی اگر طلاق از نوع بائن باشد، این اصل حقوقی همچنان پابرجاست. طلاق بائن به معنای قطع کامل و فوری رابطه زوجیت است و حق رجوع برای مرد وجود ندارد، اما این عدم رجوع، به خودی خود، به معنای سلب حق مهریه از زن نیست.

با این حال، مانند بسیاری از قواعد حقوقی، استثنائاتی نیز وجود دارد که می تواند بر میزان یا چگونگی دریافت مهریه در طلاق بائن تأثیر بگذارد. این استثنائات، عمدتاً بر اساس نوع خاص طلاق بائن و شرایط وقوع آن مشخص می شوند. به عنوان مثال، در برخی از انواع طلاق بائن مانند طلاق خلع یا طلاق مبارات، بخشش مهریه یا قسمتی از آن توسط زن، شرط وقوع طلاق است. همچنین، در طلاق بائن غیرمدخوله (طلاقی که قبل از برقراری رابطه زناشویی رخ می دهد)، زن مستحق نیمی از مهریه خواهد بود.

آنچه اهمیت دارد این است که زن و مرد هر دو باید آگاه باشند که در طلاق بائن، مرد نمی تواند به صرف بائن بودن طلاق، از پرداخت مهریه شانه خالی کند. مگر اینکه زن به طور آگاهانه و با رعایت شرایط قانونی، تمام یا قسمتی از مهریه خود را بذل یا ابراء کرده باشد. این جزئیات دقیقاً همان مواردی هستند که در بخش های بعدی این مقاله به تفصیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود.

بررسی مهریه در انواع طلاق بائن (ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی)

ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، پنج نوع از طلاق را به عنوان طلاق بائن معرفی می کند که هر یک ویژگی های خاص خود را در مورد مهریه دارند. شناخت این انواع و احکام مربوط به مهریه در هر کدام، برای زوجین ضروری است.

۳.۱. مهریه در طلاق بائن غیرمدخوله (طلاق قبل از نزدیکی)

یکی از رایج ترین انواع طلاق بائن، طلاق غیرمدخوله است که قبل از هرگونه رابطه زناشویی میان زن و مرد رخ می دهد. شرایطی که زوجین ممکن است پس از عقد و قبل از زندگی مشترک به دلایل مختلف به جدایی برسند.

در این حالت، مطابق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، زن تنها مستحق دریافت نیمی از مهریه تعیین شده در عقدنامه است. اگر زن قبل از طلاق، تمام مهریه خود را دریافت کرده باشد، با وقوع طلاق بائن غیرمدخوله، موظف است نیمی از آن را به مرد بازگرداند. این حکم، استثنایی بر اصل مالکیت زن بر تمام مهریه به محض عقد نکاح است و با هدف تعادل و جلوگیری از تضییع حقوق مرد در شرایطی که زندگی مشترک عملاً آغاز نشده، وضع شده است.

اگر طلاق، قبل از نزدیکی و رابطه جنسی میان زوجین واقع شده باشد، زن، مستحق نیمی از مهریه تعیین شده در عقد است.

به عنوان مثال، فرض کنید مهریه زنی ۱۰۰ سکه طلا باشد و طلاق قبل از نزدیکی واقع شود. در این صورت، زن مستحق دریافت ۵۰ سکه طلا خواهد بود. اگر زن پیش از طلاق تمام ۱۰۰ سکه را دریافت کرده باشد، باید ۵۰ سکه را به مرد بازگرداند.

۳.۲. مهریه در طلاق بائن یائسه

زن یائسه در حقوق ایران به زنی گفته می شود که به دلیل بالا رفتن سن، عادت ماهیانه (حیض) نمی بیند. سن یائسگی در فقه و قانون مدنی برای زن قرشی ۵۰ سال قمری و برای زن غیرقرشی ۶۰ سال قمری است.

طلاق زن یائسه، از نوع طلاق بائن محسوب می شود و یکی از ویژگی های آن، عدم نیاز به نگه داشتن عده پس از طلاق است؛ زیرا هدف اصلی عده (یعنی اطمینان از عدم بارداری و فرصت رجوع) در مورد زن یائسه منتفی است.

در خصوص مهریه، تمام مهریه به زن یائسه تعلق می گیرد. این امر منطقی است، چرا که زندگی مشترک برقرار شده و زن حق کامل خود را داراست و یائسگی دلیلی برای کاهش حق مهریه نیست. مرد نمی تواند به بهانه یائسه بودن زن از پرداخت مهریه طفره رود.

۳.۳. مهریه در طلاق بائن صغیره (زن کمتر از ۹ سال قمری)

طلاق صغیره، که در عرف کمتر دیده می شود، زمانی اتفاق می افتد که زن در هنگام طلاق هنوز به سن ۹ سال قمری نرسیده باشد. نکاح دختربچه زیر ۱۳ سال قمری (و در پسر زیر ۱۵ سال قمری) در حقوق ایران، مستلزم اذن ولی قهری و مصلحت کودک و تأیید دادگاه است. حتی اگر چنین نکاحی با رعایت ضوابط قانونی صورت گرفته باشد، طلاق قبل از رسیدن دختر به ۹ سالگی قمری، از نوع بائن است.

در این نوع طلاق نیز زن (صغیره) مستحق تمام مهریه خود است و مانند زن یائسه، نیازی به نگه داشتن عده ندارد. دلیل عدم نیاز به عده، عدم قابلیت باروری در این سن است. این وضعیت تأکیدی بر حمایت از حقوق زن، حتی در سنین پایین و شرایط خاص است.

۳.۴. مهریه در طلاق بائن خلع

طلاق خلع، نوعی طلاق بائن است که اساس و بنیان آن بر کراهت و تنفر زن از شوهر استوار است؛ به حدی که زن حاضر می شود مالی را به شوهرش ببخشد (بذل کند) تا او راضی به طلاق شود. این مال می تواند مهریه زن، بخشی از آن، یا حتی مالی بیشتر از مهریه او باشد.

در طلاق خلع، مهریه در واقع به میزان مالی که زن بذل می کند کاهش می یابد یا به طور کامل ساقط می شود. به عبارت دیگر، زن برای رهایی از زندگی مشترک با همسرش، «فدیه» (عوض) می دهد. این بذل مهریه یا مال، شرط صحت طلاق خلع است؛ یعنی بدون بذل، طلاق خلع محقق نخواهد شد.

نکته مهم در طلاق خلع، حق رجوع زن از بذل است. زن فقط در مدت عده می تواند از مهریه بذل شده رجوع کند. در صورت رجوع زن از بذل مهریه، طلاق خلع از نوع بائن به طلاق رجعی تبدیل می شود و در این حالت، مرد نیز حق رجوع به زن را پیدا می کند. این پیامد بسیار مهمی است که زوجین باید کاملاً به آن آگاه باشند.

۳.۵. مهریه در طلاق بائن مبارات

طلاق مبارات نیز مانند طلاق خلع، از انواع طلاق بائن و مبتنی بر بذل مال از سوی زن است، اما تفاوت کلیدی آن در کراهت متقابل زن و شوهر از یکدیگر است. یعنی هم زن از شوهر متنفر است و هم شوهر از زن.

در طلاق مبارات نیز زن برای جلب رضایت شوهر، مالی را به او می بخشد. اما طبق ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی، مالی که زن در طلاق مبارات می بخشد، نباید بیشتر از مهریه او باشد. این نکته، تفاوت اصلی آن با طلاق خلع است که در خلع زن می تواند حتی مالی بیشتر از مهریه خود را بذل کند.

وضعیت مهریه در طلاق مبارات نیز مشابه خلع است: مهریه به میزان مالی که زن بذل می کند کاهش می یابد یا ساقط می شود. اینجا نیز همانند طلاق خلع، زن فقط در مدت عده می تواند از بذل مهریه رجوع کند و در صورت رجوع، طلاق بائن مبارات به رجعی تبدیل شده و مرد نیز حق رجوع خواهد داشت.

۳.۶. مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت متوالی (سه طلاقه)

طلاق سه طلاقه به وضعیتی گفته می شود که مرد، همسر خود را سه مرتبه طلاق داده و پس از هر بار طلاق، از طریق رجوع در زمان عده یا با ازدواج مجدد (موقت یا دائم)، زندگی مشترک را با او از سر گرفته باشد. بعد از سومین طلاق، جدایی به طور قطعی و از نوع بائن خواهد بود. در این شرایط، زن و مرد نمی توانند مجدداً با هم ازدواج کنند مگر اینکه زن پس از طلاق سوم، با مرد دیگری ازدواج کند و آن ازدواج نیز با طلاق یا فوت مرد دوم منحل شود (که به آن «محلل» می گویند).

در طلاق بائن سه طلاقه، زن مستحق دریافت تمام مهریه خود است. این نوع طلاق، ارتباطی با کاهش یا بخشش مهریه ندارد، بلکه صرفاً به دلیل کثرت طلاق و رجوع، منجر به بائن شدن طلاق می شود تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود و پایداری کانون خانواده حفظ گردد.

نوع طلاق بائن	تعریف و شرایط	میزان مهریه	نیاز به عده	امکان رجوع مرد
غیرمدخوله	قبل از نزدیکی زناشویی	نصف مهریه	دارد (دو طهر)	ندارد
یائسه	زن به سن یائسگی رسیده باشد	تمام مهریه	ندارد	ندارد
صغیره	زن کمتر از ۹ سال قمری باشد	تمام مهریه	ندارد	ندارد
خلع	کراهت زن از شوهر، بذل مال توسط زن	به میزان بذل شده (ممکن است تماماً ساقط شود)	دارد (در صورت بذل)	ندارد (مگر با رجوع زن از بذل)
مبارات	کراهت متقابل زوجین، بذل مال توسط زن (نه بیشتر از مهریه)	به میزان بذل شده (ممکن است تماماً ساقط شود)	دارد (در صورت بذل)	ندارد (مگر با رجوع زن از بذل)
سه طلاقه	طلاق پس از سه بار طلاق و رجوع/ازدواج مجدد	تمام مهریه	دارد (سه طهر)	ندارد (مگر با محلل)

بذل مهریه در طلاق بائن: صفر تا صد احکام و شرایط

یکی از مفاهیم پرکاربرد در پرونده های طلاق بائن، به خصوص طلاق های خلع و مبارات، مفهوم بذل مهریه است. بذل مهریه به معنای بخشش یا صرف نظر کردن زن از تمام یا بخشی از مهریه خود به نفع شوهر است. این اقدام اغلب با هدف جلب رضایت مرد برای طلاق صورت می گیرد. اما بذل مهریه خود دارای احکام و اشکال مختلفی است که شناخت آن ها اهمیت زیادی دارد.

۴.۱. تعریف بذل مهریه

بذل مهریه در ساده ترین تعریف خود، عمل قانونی زن برای واگذاری حق مهریه اش به مرد است. این عمل معمولاً در شرایطی انجام می شود که زن تمایل شدیدی به طلاق دارد و حاضر است برای تسریع و تسهیل فرآیند طلاق، از حق مالی خود صرف نظر کند. بذل مهریه یک عمل ارادی است که می تواند به صورت شفاهی یا کتبی (معمولاً در صورت جلسات دادگاه یا توافق نامه های طلاق) صورت گیرد.

۴.۲. انواع بذل مهریه و تفاوت های حقوقی آن ها

نوع بذل مهریه تأثیر بسزایی در امکان رجوع از آن خواهد داشت. در نظام حقوقی ایران، بذل مهریه می تواند در قالب های حقوقی مختلفی انجام شود که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. ابراء ذمه:

   ابراء به معنای بری کردن ذمه (تعهد) مالی فرد مقابل است. وقتی زن مهریه خود را ابراء می کند، به این معنی است که مرد را به طور قطعی و غیرقابل رجوع از پرداخت مهریه معاف می سازد. در واقع، زن به مرد می گوید که دیگر هیچ دینی بابت مهریه به گردن تو نیست و من این دین را از تو ساقط کردم. ابراء ذمه اصولاً غیرقابل رجوع است و زن پس از ابراء نمی تواند از آن منصرف شده و مهریه خود را مطالبه کند. این قاطع ترین نوع بذل مهریه است و به همین دلیل، انجام آن نیاز به آگاهی کامل و تصمیم جدی زن دارد.

2. هبه مهریه:

   هبه به معنای بخشش مالی به دیگری است که در قالب عقد هبه انجام می شود. اگر زن مهریه خود را به مرد هبه کند، یعنی آن را به مرد می بخشد. هبه اصولاً عقدی جایز و قابل رجوع است، یعنی واهب (بخشنده) می تواند از هبه خود رجوع کرده و مال هبه شده را پس بگیرد. اما در مورد هبه مهریه در طلاق، وضعیت پیچیده تر است:

   • اگر هبه مهریه به عنوان شرط ضمن عقد نکاح یا شرط ضمن عقد لازم دیگری صورت گرفته باشد، غیرقابل رجوع خواهد بود.
   • در طلاق بائن خلع و مبارات، هبه مهریه که به عنوان عوض طلاق قرار می گیرد، دارای احکام خاصی است و زن فقط در زمان عده می تواند از این هبه رجوع کند که در این صورت طلاق از بائن به رجعی تبدیل می شود. پس از پایان عده، امکان رجوع از این هبه نیز از بین می رود.
3. صلح مهریه:

   صلح عقدی است که بر اساس آن طرفین بر سر موضوعی به توافق می رسند. زن و مرد می توانند بر سر مهریه در قالب عقد صلح توافق کنند. برای مثال، زن می تواند در ازای دریافت یک مال دیگر یا در ازای طلاق، از تمام یا بخشی از مهریه خود صرف نظر کند. عقد صلح، عقدی لازم است و اصولاً قابل رجوع نیست، مگر اینکه در خود صلح نامه شرطی برای فسخ یا رجوع از آن پیش بینی شده باشد. بنابراین، اگر مهریه در قالب صلح بخشیده شود، بازگشت از آن دشوار خواهد بود.

فهم این تفاوت ها برای زنانی که قصد بذل مهریه دارند بسیار حیاتی است تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرند و از پیامدهای حقوقی انتخاب خود مطلع باشند.

۴.۳. وضعیت بذل مهریه در هر یک از انواع طلاق بائن

نحوه و شرایط بذل مهریه با توجه به نوع طلاق بائن می تواند متفاوت باشد:

• در طلاق های بائن غیرمدخوله، یائسه، صغیره و سه طلاقه:

  در این موارد، بذل مهریه اختیاری است. زن می تواند به میل خود و با هر یک از اشکال حقوقی (ابراء، هبه، صلح)، تمام یا بخشی از مهریه قانونی خود را ببخشد. به عنوان مثال، در طلاق غیرمدخوله که زن مستحق نصف مهریه است، می تواند همان نصف را نیز بذل کند. این بذل معمولاً با هدف توافق با مرد برای طلاق توافقی یا صرفاً به دلیل میل شخصی زن انجام می شود. در این نوع طلاق ها، بذل مهریه جزئی از ماهیت طلاق نیست، بلکه یک توافق جانبی محسوب می شود.

• در طلاق های بائن خلع و مبارات:

  در این دو نوع طلاق، بذل مهریه جزئی جدایی ناپذیر از ماهیت طلاق است و بدون بذل مال از سوی زن، طلاق از نوع خلع یا مبارات محقق نخواهد شد. در واقع، بذل مهریه عوض طلاق است. زن برای رهایی از زندگی مشترک، حاضر به فدا کردن حق مالی خود می شود. میزان بذل در خلع می تواند هر مقداری باشد (حتی بیشتر از مهریه)، اما در مبارات نباید از مهریه بیشتر باشد.

رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن: امکان پذیری و پیامدها

پس از بذل مهریه، گاهی ممکن است زن از تصمیم خود پشیمان شود و بخواهد مهریه بذل شده را پس بگیرد. این عمل که «رجوع از بذل مهریه» نامیده می شود، دارای احکام پیچیده ای است که به نوع بذل (ابراء، هبه، صلح) و نوع طلاق بائن بستگی دارد.

۵.۱. مفهوم رجوع از بذل مهریه

رجوع از بذل مهریه به معنای منصرف شدن زن از بخشش مهریه و درخواست بازپس گیری مالی است که پیشتر به مرد بخشیده است. این پشیمانی و تمایل به بازپس گیری حق، می تواند ناشی از تغییر شرایط، احساسات یا اطلاعات جدید باشد.

۵.۲. تاثیر نوع بذل (ابراء، هبه، صلح) بر امکان رجوع

همانطور که پیشتر گفته شد، نحوه بذل مهریه، نقش تعیین کننده ای در امکان رجوع از آن دارد:

• در صورت ابراء: همانطور که اشاره شد، ابراء ذمه مرد از مهریه، یک عمل حقوقی غیرقابل رجوع است. بنابراین، اگر زن مهریه خود را به صورت ابراء به مرد بخشیده باشد، دیگر نمی تواند از این بخشش رجوع کرده و مهریه خود را مطالبه کند. این بدان معناست که دین مهریه به طور کامل ساقط شده و امکان احیای آن وجود ندارد.
• در صورت هبه: عقد هبه، اصولاً عقدی جایز و قابل رجوع است؛ یعنی بخشنده می تواند در هر زمان، از هبه خود رجوع کرده و مال بخشیده شده را پس بگیرد. با این حال، در مورد هبه مهریه در زمینه طلاق، به ویژه در طلاق های خلع و مبارات، شرایط خاصی وجود دارد:
  • اگر هبه مهریه خارج از چارچوب طلاق خلع یا مبارات (مثلاً در طول زندگی مشترک) صورت گرفته باشد و شرط ضمن عقد لازم نیز نباشد، زن اصولاً می تواند از آن رجوع کند.
  • اما در طلاق های خلع و مبارات که هبه مهریه به عنوان عوض طلاق صورت می گیرد، زن فقط در مدت عده می تواند از آن رجوع کند.

    تفاوت دیدگاه ها در محاکم خانواده درباره هبه مهریه وجود دارد؛ برخی معتقدند هبه مهریه (حتی در خلع و مبارات) تا زمانی که عوض در دست متهب (شوهر) باشد، قابل رجوع است و برخی دیگر آن را با توجه به شرایط طلاق بائن، متفاوت می دانند. اما آنچه مسلم است، پس از پایان عده، امکان رجوع از هبه مهریه (حتی در خلع و مبارات) نیز از بین می رود و هبه لازم الاجرا می شود.

• در صورت صلح: عقد صلح، عقدی لازم است و اصولاً قابل رجوع نیست. بنابراین، اگر بذل مهریه در قالب صلح نامه صورت گرفته باشد، زن نمی تواند از آن رجوع کند، مگر اینکه در متن صلح نامه، حق فسخ یا رجوعی برای زن پیش بینی شده باشد.

۵.۳. وضعیت رجوع از بذل در انواع طلاق بائن

امکان رجوع از بذل مهریه، با توجه به نوع طلاق بائن، تفاوت های اساسی دارد که شناخت آن برای زوجین ضروری است:

• در طلاق های بائن غیرمدخوله، یائسه، صغیره و سه طلاقه:

  در این موارد، همانطور که اشاره شد، بذل مهریه جنبه توافقی دارد و جزئی از ارکان طلاق نیست. در اکثر این حالات، اگر بذل به صورت ابراء یا صلح باشد، امکان رجوع از بذل مهریه وجود ندارد. حتی اگر در قالب هبه نیز باشد، با توجه به شرایط خاص و پیچیدگی های حقوقی، رجوع از آن دشوار و محل بحث است و غالباً به دلیل وجود قصد جدایی و پایان رابطه زوجیت، محاکم رجوع را نمی پذیرند. پس از قطعی شدن طلاق و پایان عده (در مواردی که عده وجود دارد)، به هیچ وجه امکان رجوع از بذل وجود نخواهد داشت.

• در طلاق های بائن خلع و مبارات:

  این دو نوع طلاق، استثنائی مهم در زمینه رجوع از بذل مهریه هستند. زن فقط در مدت عده می تواند از مهریه بذل شده رجوع کند. این رجوع یک طرفه است و مرد نمی تواند با آن مخالفت کند.

  پیامد بسیار مهم: در صورت رجوع زن از بذل مهریه (در مدت عده)، طلاق بائن خلع یا مبارات فوراً به طلاق رجعی تبدیل می شود و در نتیجه، مرد حق رجوع به زن را پیدا می کند. این نکته، از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل در پرونده های طلاق است. یعنی اگر زن در زمان عده از بذل مهریه خود پشیمان شود و آن را پس بگیرد، مرد می تواند به زن رجوع کرده و زندگی مشترک را بدون عقد جدید از سر بگیرد. این حق رجوع مرد، حتی اگر او مایل به بازگشت نباشد، از نظر قانونی برایش ایجاد می شود. ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی به این موضوع اشاره دارد که: «… در طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده بائن است و با رجوع آن به رجعی تبدیل می گردد.»

  این حکم حقوقی، زنگ خطری جدی برای زنانی است که قصد رجوع از بذل در طلاق خلع یا مبارات را دارند. آن ها باید کاملاً آگاه باشند که این اقدام نه تنها منجر به بازپس گیری مهریه می شود، بلکه به مرد امکان می دهد تا بدون رضایت دوباره زن، به زندگی زناشویی برگردد.

نکات حقوقی ضروری درباره مهریه در طلاق بائن

در هر فرآیند حقوقی، دانستن نکات کلیدی می تواند از بروز مشکلات و پیچیدگی های آتی جلوگیری کند. در پرونده های مهریه در طلاق بائن، توجه به موارد زیر بسیار حائز اهمیت است:

1. زمان مطالبه مهریه:

   مهریه به محض وقوع عقد نکاح، به ملکیت زن درمی آید و او هر زمان که بخواهد (حتی در طول زندگی مشترک و بدون طلاق) حق مطالبه آن را دارد. در طلاق بائن نیز این اصل پابرجاست و زن می تواند قبل از طلاق، حین طلاق یا پس از آن، برای مطالبه مهریه خود اقدام کند. هیچ محدودیتی از نظر زمانی برای مطالبه اصل مهریه وجود ندارد، هرچند ممکن است طولانی شدن مطالبه، وصول آن را دشوارتر کند.

2. توافق زوجین بر سر مهریه:

   توافقات زوجین در خصوص مهریه، چه در زمان عقد و چه در زمان طلاق، از اعتبار بالایی برخوردار است. در طلاق توافقی، زوجین می توانند در مورد تمام یا قسمتی از مهریه به توافق برسند. این توافق، در صورتی که با رضایت و آگاهی کامل طرفین صورت گرفته باشد، معتبر و لازم الاجرا است. با این حال، باید توجه داشت که این توافقات باید در چارچوب قوانین و مقررات باشد و حقوق اساسی هیچ یک از طرفین را سلب نکند.

3. نقش وکیل متخصص:

   با توجه به پیچیدگی های احکام مهریه، انواع طلاق و پیامدهای حقوقی بذل و رجوع از بذل، حضور وکیل متخصص در امور خانواده می تواند بسیار راهگشا باشد. وکیل با تجربه می تواند با ارائه مشاوره حقوقی دقیق، بهترین مسیر را برای حفظ حقوق موکل خود نشان دهد و از اتخاذ تصمیمات عجولانه یا ناآگاهانه که ممکن است به ضرر طرفین باشد، جلوگیری کند. آن ها به شما کمک می کنند تا تمامی جوانب قانونی را در نظر بگیرید و از حقوق خود به بهترین نحو دفاع نمایید.

4. تفاوت «بذل مهریه» و «بخشش مهریه»:

   اگرچه در عرف این دو اصطلاح گاهی به جای هم به کار می روند، اما از نظر حقوقی ظرایفی دارند. بذل مهریه بیشتر در چارچوب طلاق های خلع و مبارات به کار می رود که زن در ازای طلاق، مالی را می بخشد. بخشش مهریه اصطلاحی عام تر است که می تواند شامل ابراء، هبه، یا صلح مهریه باشد، چه در زمان طلاق و چه در طول زندگی مشترک. در واقع، بذل نوعی از بخشش است که با هدف خاص (گرفتن طلاق) صورت می گیرد و احکام ویژه خود را دارد.

5. عده و تأثیر آن بر مهریه:

   مدت عده در طلاق بائن، به جز در طلاق خلع و مبارات که زن در این مدت می تواند از بذل رجوع کند، تأثیر مستقیمی بر مهریه ندارد. عده در طلاق بائن (مگر در موارد استثنا نظیر بارداری) برای زن حق نفقه ایجاد نمی کند و حق توارث نیز وجود ندارد. مدت عده معمولاً سه طهر یا سه ماه است، اما در برخی موارد (مانند یائسه یا صغیره بودن زن) عده وجود ندارد.

نتیجه گیری

در پایان، می توان گفت که مهریه در طلاق بائن، موضوعی با ابعاد حقوقی گسترده و ظریف است که شناخت دقیق آن برای هر یک از زوجین ضروری است. از تعریف انواع طلاق بائن و تفاوت آن با طلاق رجعی، تا بررسی وضعیت مهریه در هر یک از اقسام طلاق بائن همچون غیرمدخوله، یائسه، صغیره، خلع، مبارات و سه طلاقه، مسیر پرپیچ وخمی پیش روی افراد قرار دارد. آگاهی از اینکه در برخی موارد تمام مهریه به زن تعلق می گیرد و در برخی دیگر تنها نیمی از آن، یا اینکه بذل مهریه جزئی لاینفک از وقوع طلاق است، می تواند نقش تعیین کننده ای در تصمیم گیری های آتی ایفا کند.

مفاهیمی مانند بذل مهریه در قالب ابراء، هبه یا صلح، هر یک پیامدهای حقوقی خاص خود را دارند که می تواند بر امکان رجوع از بخشش مهریه تأثیر بگذارد. به ویژه در طلاق های خلع و مبارات، رجوع زن از بذل مهریه در ایام عده، می تواند طلاق بائن را به طلاقی رجعی تبدیل کرده و حق رجوع را برای مرد ایجاد کند؛ این نکته ای است که بارها بر حساسیت و اهمیت آن تأکید شد.

روایت زندگی های مشترک که به پایان می رسند، هر یک داستانی منحصر به فرد دارند و هیچ دو پرونده طلاقی کاملاً شبیه به هم نیستند. شرایط فردی، توافقات پیشین، و رویکرد هر یک از زوجین، همگی بر سرنوشت مهریه و حقوق دیگر تأثیرگذارند. در چنین شرایطی، تلاش برای درک حقوقی و انتخاب آگاهانه، می تواند به کاهش تنش ها و حصول بهترین نتیجه ممکن کمک کند.

برای مواجهه با این پیچیدگی ها و تضمین رعایت حقوق شما، توصیه ی اکید بر این است که پیش از هر گونه اقدام قانونی، با یک وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده مشورت کنید. یک مشاوره حقوقی دقیق می تواند شما را در این مسیر دشوار یاری کرده و از بروز هر گونه اشتباهی که ممکن است پیامدهای بلندمدت و ناخواسته ای داشته باشد، جلوگیری نماید.

برای دریافت مشاوره تخصصی و گام به گام در پرونده های مهریه و طلاق بائن، همین حالا با کارشناسان و وکلای مجرب ما تماس بگیرید.