معرفی انواع رمزارزها

دنیای رمزارزها یک پدیده مالی و تکنولوژیک است که با سرعت چشمگیری در حال گسترش و تکامل است. در این مسیر پرهیجان و پیچیده، آشنایی با انواع مختلف رمزارزها، دسته بندی ها و ویژگی های آن ها برای هر علاقه مند یا سرمایه گذار تازه وارد، گامی اساسی و ضروری محسوب می شود. این شناخت عمیق، به افراد کمک می کند تا در میان هزاران دارایی دیجیتال موجود، گزینه های مناسب را تشخیص داده و با دیدی وسیع تر، تصمیمات هوشمندانه تری اتخاذ کنند.

بازار رمزارزها با تنوع بی نظیری از دارایی های دیجیتال روبرو است که هر یک با هدف و کاربرد خاصی خلق شده اند. از بیت کوین به عنوان پیشگام این حرکت انقلابی گرفته تا استیبل کوین هایی که پناهگاهی در برابر نوسانات هستند، و همچنین توکن های NFT که دنیای مالکیت دیجیتال را دگرگون کرده اند، هر نوع رمزارز داستانی منحصر به فرد برای روایت دارد. این گوناگونی نه تنها فرصت های جدیدی برای سرمایه گذاری و نوآوری فراهم می کند، بلکه نیاز به درک دقیق تفاوت ها و شباهت های آن ها را بیش از پیش آشکار می سازد. در این متن، سفری به دنیای گسترده رمزارزها خواهیم داشت و انواع اصلی آن ها را بر اساس ویژگی ها، کاربردها و اکوسیستم های میزبانشان بررسی خواهیم کرد تا درک جامع تری از این پدیده نوظهور به دست آید و بتوانید با اطمینان بیشتری قدم در این عرصه بگذارید.

دنیای پرشمار و دلایل تنوع رمزارزها

وقتی کسی وارد دنیای رمزارزها می شود، احتمالاً اولین چیزی که توجهش را جلب می کند، تعداد سرسام آور دارایی های دیجیتالی است که در بازار وجود دارند. این پرسش که «چند نوع رمزارز داریم؟» پاسخی ساده ندارد، چرا که این تعداد روزبه روز در حال تغییر و افزایش است. بر اساس آمارهای معتبر، تعداد رمزارزهای موجود به ده ها هزار می رسد که هر یک نام و نماد خاص خود را دارند و اهداف متفاوتی را دنبال می کنند. این رشد چشمگیر، هم نشان دهنده پویایی و نوآوری در این حوزه است و هم می تواند برای تازه واردها گیج کننده باشد.

چرا این همه رمزارز وجود دارد؟

تنوع بی شمار رمزارزها تصادفی نیست؛ بلکه نتیجه چندین عامل کلیدی در اکوسیستم بلاکچین و فناوری های مرتبط است. هر یک از این عوامل، به نوعی به پدیدار شدن رمزارزهای جدید کمک کرده اند:

• ماهیت متن باز بلاکچین و سهولت توسعه: فناوری بلاکچین به طور عمده متن باز (Open-Source) است. این یعنی کدهای پروتکل های مختلف به صورت عمومی در دسترس هستند و هر توسعه دهنده ای می تواند از آن ها برای خلق پروژه های جدید، ایجاد فورک (Fork) یا ساخت توکن های جدید بر بستر بلاکچین های موجود استفاده کند. این ویژگی، ورود به عرصه توسعه رمزارزها را برای افراد و تیم های خلاق آسان کرده است.
• راه حل های نوآورانه برای چالش های مختلف: با پیشرفت فناوری بلاکچین، چالش های متعددی در زمینه مقیاس پذیری، حریم خصوصی، امنیت، و کاربردها مطرح شده اند. بسیاری از رمزارزهای جدید، با هدف ارائه راه حل های نوآورانه برای این چالش ها ظهور می کنند. مثلاً پروژه هایی که به دنبال افزایش سرعت تراکنش ها، کاهش کارمزدها یا بهبود قابلیت همکاری بین بلاکچین ها هستند، رمزارزهای جدیدی را معرفی می کنند.
• فـورک (Fork) شبکه های موجود: فورک ها زمانی اتفاق می افتند که تغییرات عمده ای در پروتکل یک بلاکچین ایجاد می شود و این تغییرات با نسخه های قبلی سازگار نیستند. گاهی اوقات این فورک ها به جدایی و ایجاد یک رمزارز جدید منجر می شوند. معروف ترین مثال آن بیت کوین کش (Bitcoin Cash) است که از فورک بیت کوین اصلی ایجاد شد. این فورک ها اغلب بر سر ایدئولوژی های فنی یا حل مشکلات مقیاس پذیری رخ می دهند.
• ظهور ترندهای جدید و محبوبیت های زودگذر: دنیای رمزارزها به سرعت تحت تأثیر ترندها و پدیده های جدید قرار می گیرد. میم کوین ها (MemeCoins) که بر پایه شوخی ها و ترندهای اینترنتی شکل گرفته اند، نمونه بارز این موضوع هستند. زمانی که یک ترند جدید محبوب می شود، ده ها یا صدها رمزارز جدید با الهام از آن ترند خلق می شوند که اغلب عمر کوتاهی دارند و صرفاً بر اساس هیجانات بازار رشد می کنند.
• هشدار در مورد پروژه های کلاهبرداری یا بی ارزش (شت کوین ها): متأسفانه، بخشی از تنوع رمزارزها مربوط به پروژه های کلاهبرداری (Scam) یا پروژه هایی است که هیچ ارزش بنیادی یا کاربرد واقعی ندارند و تنها با هدف جذب سرمایه و سودجویی ایجاد شده اند. این رمزارزها که اغلب به آن ها شت کوین (Shitcoin) می گویند، می توانند بسیار خطرناک باشند و سرمایه سرمایه گذاران را به خطر بیندازند.

با درک این دلایل، می توان فهمید که چرا این بازار تا این حد گسترده و متنوع شده است. این تنوع، هم فرصت های بی نظیری را ایجاد می کند و هم هوشیاری و دانش بیشتری را از سوی فعالان این حوزه می طلبد.

دسته بندی های بنیادی رمزارزها

درک دسته بندی های بنیادی رمزارزها، اولین گام برای شناخت ساختار این دنیای پیچیده است. این دسته بندی ها به ما کمک می کنند تا ماهیت و عملکرد رمزارزها را بهتر درک کنیم.

کوین ها (Coins) در مقابل توکن ها (Tokens): قلب تپنده بلاکچین

یکی از اساسی ترین و رایج ترین دسته بندی ها در دنیای رمزارزها، تفاوت بین کوین ها و توکن ها است. اگرچه این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر به کار می روند، اما از نظر فنی تفاوت های مهمی دارند.

کوین ها (Coins)

کوین ها، رمزارزهایی هستند که بلاکچین اختصاصی و مستقل خود را دارند. می توان آن ها را مانند ارزهای بومی یک کشور در نظر گرفت که برای پرداخت کارمزد تراکنش ها و حفظ امنیت و پایداری شبکه بلاکچین خود به کار می روند. به عبارت دیگر، کوین ها سوخت شبکه بلاکچین خود هستند. برای مثال، بیت کوین (Bitcoin) که بر روی بلاکچین بیت کوین فعالیت می کند، یا اتریوم (Ethereum) که کوین بومی بلاکچین اتریوم است، از جمله کوین های شناخته شده به شمار می روند. لایت کوین (Litecoin)، سولانا (Solana)، ترون (TRON)، و کاردانو (Cardano) نیز نمونه های دیگری از کوین هایی هستند که هر کدام بلاکچین مستقل خود را دارند.

توکن ها (Tokens)

توکن ها اما رمزارزهایی هستند که بر بستر بلاکچین های دیگر ساخته و منتشر می شوند و بلاکچین اختصاصی ندارند. آن ها از زیرساخت و امنیت بلاکچین میزبان خود استفاده می کنند و برای پرداخت کارمزد تراکنش های مربوط به خود، به کوین بومی آن بلاکچین نیاز دارند. مثلاً، توکن تتر (USDT) که اغلب بر بستر بلاکچین اتریوم یا ترون فعالیت می کند، برای انجام تراکنش های خود به ترتیب به ETH یا TRX برای پرداخت کارمزد نیاز دارد. توکن ها می توانند کاربردهای بسیار متنوعی داشته باشند، از نمایش مالکیت یک دارایی دیجیتال گرفته تا حق رأی در یک پروژه غیرمتمرکز. شیبا اینو (Shiba Inu)، یونی سواپ (Uniswap)، و بسیاری از توکن های حاکمیتی (Governance Tokens) یا توکن های کاربردی (Utility Tokens) نمونه هایی از توکن ها هستند.

جدول مقایسه ای: کوین vs توکن

ویژگی	کوین (Coin)	توکن (Token)
بلاکچین	دارای بلاکچین اختصاصی	مستقر بر بستر بلاکچین دیگر (مانند اتریوم، ترون)
کاربرد اصلی	پرداخت کارمزد تراکنش ها و تأمین امنیت شبکه بومی	کاربردهای متنوع در اکوسیستم پروژه (پرداخت، حاکمیت، دسترسی به خدمات)
وابستگی	مستقل	وابسته به کوین بومی بلاکچین میزبان برای کارمزدها
مثال ها	بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH)، لایت کوین (LTC)	تتر (USDT)، یونی سواپ (UNI)، شیبا اینو (SHIB)

بیت کوین (Bitcoin) در مقابل آلت کوین ها (Altcoins): پادشاهی و رقبا

پس از درک تفاوت کوین و توکن، به یکی دیگر از تقسیم بندی های پرکاربرد در دنیای رمزارزها می رسیم: بیت کوین در مقابل آلت کوین ها. این دسته بندی بیشتر بر اساس جایگاه تاریخی و سلطه بیت کوین در بازار شکل گرفته است.

بیت کوین (Bitcoin)

بیت کوین به عنوان اولین و شناخته شده ترین رمزارز غیرمتمرکز، جایگاه ویژه ای در این اکوسیستم دارد. اغلب از آن به عنوان پادشاه رمزارزها یاد می شود و داستان پیدایش آن به سال ۲۰۰۹ بازمی گردد. بیت کوین با هدف ایجاد یک سیستم مالی غیرمتمرکز، بدون نیاز به واسطه ها (مانند بانک ها)، طراحی شد و تا به امروز، بزرگترین رمزارز از نظر ارزش بازار (Market Cap) باقی مانده است. نوسانات قیمتی بیت کوین تأثیر چشمگیری بر کل بازار رمزارزها دارد، که این موضوع اهمیت دامیننس (سلطه) بیت کوین را در بازار نشان می دهد.

آلت کوین ها (Altcoins)

اصطلاح آلت کوین (Altcoin) در واقع مخفف Alternative Coin به معنای کوین جایگزین است و به تمامی رمزارزهایی اطلاق می شود که غیر از بیت کوین هستند. ظهور آلت کوین ها نتیجه تلاش برای بهبود یا ارائه قابلیت هایی است که بیت کوین در آن ها محدودیت دارد. آلت کوین ها تنوع بسیار زیادی دارند و هر یک با هدف خاصی مانند افزایش سرعت تراکنش ها، بهبود حریم خصوصی، قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند، یا پشتیبانی از اپلیکیشن های غیرمتمرکز (dApps) ایجاد شده اند. اتریوم، ریپل، لایت کوین، کاردانو، و سولانا تنها چند نمونه از هزاران آلت کوین موجود در بازار هستند که هر کدام اکوسیستم و جامعه کاربری خاص خود را دارند.

درک این دسته بندی ها به شما کمک می کند تا نگاه جامع تری به ساختار و روابط بین رمزارزهای مختلف در بازار داشته باشید و بتوانید جایگاه هر یک را در اکوسیستم بزرگتر بلاکچین بهتر بشناسید.

رمزارزها بر اساس ماهیت و ویژگی های منحصربه فرد

گذشته از تقسیم بندی های پایه، رمزارزها را می توان بر اساس ماهیت و ویژگی های منحصربه فردشان نیز دسته بندی کرد. این رویکرد به شما کمک می کند تا با کاربردها و پتانسیل های خاص هر نوع رمزارز بیشتر آشنا شوید و آن ها را در ذهن خود تفکیک کنید.

توکن های مثلی (Fungible Tokens) و غیرمثلی (Non-Fungible Tokens – NFTs): از یکسانی تا انحصار

یکی از جالب ترین تقسیم بندی ها، تمایز بین دارایی های مثلی و غیرمثلی است که مفاهیم مالکیت دیجیتال را دگرگون کرده است.

توکن های مثلی (Fungible Tokens)

یک توکن مثلی به معنای آن است که هر واحد از آن با واحد دیگرش کاملاً برابر و قابل تعویض است. به بیان ساده تر، اگر شما یک بیت کوین داشته باشید و دوست شما نیز یک بیت کوین دیگر، هیچ تفاوتی بین این دو واحد وجود ندارد و می توانید آن ها را بدون از دست دادن هیچ ارزشی با یکدیگر مبادله کنید. توکن های مثلی قابل تقسیم هستند؛ مثلاً می توانید ۰.۰۱ واحد بیت کوین یا ۰.۵ واحد اتریوم را خریداری کنید. اکثریت قریب به اتفاق رمزارزهای موجود در بازار، از جمله بیت کوین، اتریوم، و تتر، توکن های مثلی به شمار می روند.

توکن های غیرمثلی (Non-Fungible Tokens – NFTs)

در نقطه مقابل، توکن های غیرمثلی یا NFT ها، دارایی های دیجیتالی منحصربه فردی هستند که هیچ دو واحدی از آن ها کاملاً یکسان نیستند و نمی توان آن ها را با یکدیگر تعویض کرد. تصور کنید یک اثر هنری دیجیتال یا یک آیتم خاص در یک بازی ویدیویی دارید؛ این ها NFT هستند. هر NFT دارای یک شناسنامه دیجیتالی منحصر به فرد بر روی بلاکچین است که مالکیت و اصالت آن را تأیید می کند. NFTها قابل تقسیم نیستند؛ یعنی نمی توانید نصف یک NFT را بخرید یا بفروشید. کاربردهای NFTها بسیار گسترده است و شامل هنر دیجیتال، موسیقی، آیتم های درون بازی، املاک مجازی در متاورس، و حتی بلیط رویدادها می شود. پروژه هایی مانند CryptoPunks و Bored Ape Yacht Club از مشهورترین مجموعه های NFT هستند.

استیبل کوین ها (Stablecoins): لنگرگاه ثبات در دریای پر تلاطم

در دنیایی که نوسانات قیمتی شدید رمزارزها می تواند خواب را از چشمان سرمایه گذاران بگیرد، استیبل کوین ها به عنوان پناهگاهی برای حفظ ارزش ظاهر شده اند. این رمزارزها با هدف حفظ یک ارزش ثابت، معمولاً معادل یک ارز فیات (مانند دلار آمریکا) یا یک کالای با ارزش (مانند طلا) طراحی شده اند.

انواع استیبل کوین ها:

• پشتوانه فیات (Fiat-backed): این رایج ترین نوع استیبل کوین است که ارزش آن به یک ارز فیات سنتی (مثل دلار آمریکا) گره خورده است. برای هر واحد از این استیبل کوین که در گردش است، مقدار معادل آن ارز فیات در ذخایر نگهداری می شود. تتر (USDT) و یو اس دی کوین (USDC) از معروف ترین نمونه های این دسته هستند که تلاش می کنند ارزش هر واحد خود را برابر با یک دلار آمریکا نگه دارند.
• پشتوانه رمزارز (Crypto-backed): این نوع استیبل کوین توسط سایر رمزارزها پشتیبانی می شود، اما معمولاً با وثیقه گذاری بیش از حد (Over-collateralized) تا در برابر نوسانات بازار رمزارزهای پشتیبان، ثبات خود را حفظ کنند. دای (DAI) نمونه ای برجسته از این دسته است که توسط رمزارزهای دیگر وثیقه می شود.
• الگوریتمی (Algorithmic): استیبل کوین های الگوریتمی از هیچ پشتوانه مستقیمی از دارایی های خارجی بهره نمی برند، بلکه ثبات ارزش خود را از طریق الگوریتم ها و مکانیزم های خودکار بلاکچین حفظ می کنند که عرضه و تقاضا را مدیریت می کنند. اگرچه این رویکرد نوآورانه است، اما تاریخ نشان داده که این نوع استیبل کوین ها ریسک های بالاتری دارند و مستعد از دست دادن پایداری خود در شرایط بحرانی بازار هستند. ماجرای سقوط TerraUSD (UST) مثال بارزی از این ریسک هاست.

استفاده از استیبل کوین ها به معامله گران امکان می دهد تا بدون خروج از اکوسیستم رمزارزی، ارزش دارایی های خود را در برابر نوسانات بازار حفظ کنند و به عنوان واسطه ای برای مبادلات در صرافی ها به کار روند.

میم کوین ها (MemeCoins): وقتی شوخی ها جدی می شوند

میم کوین ها از عجیب ترین و در عین حال محبوب ترین پدیده های دنیای رمزارزها هستند. همان طور که از نامشان پیداست، این رمزارزها اغلب بدون هدف بنیادی قوی یا راه کار تکنولوژیک خاصی، بلکه بر اساس شوخی ها، ترندهای اینترنتی و محبوبیت های زودگذر در شبکه های اجتماعی خلق می شوند. آن ها معمولاً از تصاویر یا مفاهیم طنزآمیز الهام می گیرند.

دوج کوین (Dogecoin) که در سال ۲۰۱۳ با الهام از یک میم اینترنتی با تصویر سگ شیبا اینو ایجاد شد، اولین و معروف ترین میم کوین به شمار می رود. پس از آن، میم کوین های دیگری مانند شیبا اینو (Shiba Inu) و پپه (PEPE) نیز با سر و صدای زیادی وارد بازار شدند و گاهی اوقات توانستند رشد قیمتی نجومی را تجربه کنند.

نوسانات قیمتی میم کوین ها بسیار شدید است و سرمایه گذاری در آن ها ریسک بالایی دارد، چرا که ارزششان بیشتر به احساسات جمعی، حمایت افراد مشهور (مانند ایلان ماسک) و ترندهای مقطعی وابسته است تا به نوآوری های فنی یا کاربردهای واقعی. با این حال، جذابیت سودهای سریع، بسیاری را به سمت این رمزارزها می کشاند.

کوین های حریم خصوصی (Privacy Coins): ردپای نامرئی در بلاکچین

برخی از رمزارزها با تمرکز بر حفظ حداکثری حریم خصوصی کاربران و ناشناس ماندن تراکنش ها طراحی شده اند. این کوین ها، که به آن ها پرایوسی کوین (Privacy Coins) می گویند، از تکنیک های رمزنگاری پیشرفته برای مخفی کردن اطلاعات فرستنده، گیرنده و مقدار تراکنش استفاده می کنند. در حالی که بیشتر بلاکچین ها (مانند بیت کوین) اطلاعات تراکنش ها را به صورت عمومی قابل ردیابی می کنند، پرایوسی کوین ها این امکان را از بین می برند.

اهمیت حریم خصوصی برای بسیاری از کاربران حیاتی است، به خصوص در کاربردهایی که نمی خواهند فعالیت های مالی آن ها به صورت عمومی مشخص باشد. مونرو (Monero – XMR) و زد کش (ZCash – ZEC) از شناخته شده ترین کوین های حریم خصوصی هستند که از تکنولوژی هایی مانند حلقه امضا (Ring Signatures) و اثبات دانش صفر (Zero-Knowledge Proofs) برای تحقق این هدف استفاده می کنند. هرچند این ویژگی ها برای حریم خصوصی کاربران بسیار مفید هستند، اما گاهی اوقات نگرانی هایی را در مورد امکان استفاده آن ها در فعالیت های غیرقانونی نیز ایجاد کرده اند.

شت کوین ها (Shitcoins): هشدارها و نشانه های کلاهبرداری

در کنار تمامی پروژه های نوآورانه و ارزشمند، متأسفانه بخشی از بازار رمزارزها را شت کوین ها تشکیل می دهند. این اصطلاح برای توصیف رمزارزهایی به کار می رود که هیچ ارزش بنیادی، هدف واقعی یا نوآوری تکنولوژیک مشخصی ندارند. اغلب شت کوین ها با اهداف کلاهبرداری، پامپ و دامپ (Pump and Dump) یا صرفاً برای سودجویی سریع از هیجانات بازار ایجاد می شوند.

نشانه های تشخیص شت کوین ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• فقدان وایت پیپر (Whitepaper) یا وایت پیپر ضعیف: پروژه های معتبر دارای یک وایت پیپر جامع هستند که اهداف، تکنولوژی، تیم و نقشه راه پروژه را به وضوح توضیح می دهد. شت کوین ها معمولاً فاقد چنین مستنداتی هستند یا وایت پیپر آن ها مبهم و غیرحرفه ای است.
• بازاریابی اغراق آمیز و وعده های غیرواقعی: شت کوین ها اغلب بر بازاریابی هیجانی، وعده های سودهای نجومی و تبلیغات غیرواقعی در شبکه های اجتماعی تمرکز می کنند، بدون اینکه پشتوانه فنی یا کاربردی مشخصی داشته باشند.
• عدم شفافیت تیم توسعه: در بسیاری از پروژه های شت کوین، تیم توسعه دهنده ناشناس است یا اطلاعات کمی درباره آن ها در دسترس است.
• نوسانات قیمتی شدید و غیرمنطقی: این رمزارزها معمولاً با پامپ های ناگهانی و سپس دامپ های شدید و از بین رفتن ارزش همراه هستند.

شناخت شت کوین ها برای حفظ سرمایه و جلوگیری از ضررهای مالی بسیار حیاتی است. همیشه توصیه می شود پیش از سرمایه گذاری، تحقیقات کاملی در مورد پروژه، تیم و کاربردهای آن انجام دهید.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currencies – CBDC): آینده متمرکز پول

در سال های اخیر، علاوه بر رمزارزهای غیرمتمرکز، مفهوم جدیدی به نام CBDC نیز مطرح شده است. CBDCها نسخه های دیجیتال یک ارز فیات سنتی (مانند دلار یا یورو) هستند که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر و کنترل می شوند. برخلاف رمزارزهای غیرمتمرکز مانند بیت کوین، CBDCها کاملاً متمرکز هستند و هدف آن ها ارائه شکلی مدرن و دیجیتال از پول ملی است.

تفاوت اصلی CBDC با رمزارزها در ماهیت تمرکزگرایانه آن است. در حالی که رمزارزها بر اساس اصول عدم تمرکز و شفافیت در شبکه بلاکچین عمل می کنند، CBDCها تحت کنترل کامل دولت و بانک مرکزی قرار دارند و از قابلیت های حفظ حریم خصوصی یا عدم سانسور که در رمزارزهای غیرمتمرکز وجود دارد، بهره نمی برند. بسیاری از کشورها در حال حاضر در مراحل مختلف توسعه و آزمایش CBDCهای خود هستند و انتظار می رود در آینده نزدیک شاهد کاربرد گسترده تر آن ها در سیستم های مالی جهانی باشیم.

رمزارزها بر اساس کاربرد و حوزه های تخصصی

گذشته از ماهیت فنی و ساختار بلاکچینی، رمزارزها را می توان بر اساس کاربردهای اصلی و حوزه های فعالیتی که در آن ها مشارکت دارند، دسته بندی کرد. این دسته بندی به شما کمک می کند تا هدف و نقش هر رمزارز را در اکوسیستم بزرگتر بلاکچین بهتر درک کنید.

توکن های کاربردی (Utility Tokens): ابزارهای اکوسیستم

توکن های کاربردی، همان طور که از نامشان پیداست، رمزارزهایی هستند که برای دسترسی به یک محصول یا خدمت خاص در یک پلتفرم بلاکچینی طراحی شده اند. آن ها صرفاً برای پرداخت هزینه ها، دسترسی به امکانات ویژه، یا انجام عملیات خاصی در اکوسیستم یک پروژه به کار می روند و اغلب به عنوان سوخت آن پلتفرم عمل می کنند.

برای مثال، اتر (ETH) در شبکه اتریوم به عنوان توکن کاربردی برای پرداخت گس فی (Gas Fee) یا کارمزد تراکنش ها و اجرای قراردادهای هوشمند استفاده می شود. بایننس کوین (BNB) نیز در اکوسیستم بایننس (Binance) کاربردهای فراوانی دارد، از جمله پرداخت کارمزد تراکنش ها در صرافی بایننس با تخفیف، شرکت در لانچ پدها و استفاده در برنامه های غیرمتمرکز شبکه بایننس اسمارت چین. این توکن ها، برخلاف کوین های پرداختی، معمولاً با هدف ارزش گذاری صرفاً به عنوان پول طراحی نشده اند، بلکه برای انجام عملیات خاص در یک سیستم کاربرد دارند.

توکن های حاکمیتی (Governance Tokens): قدرت در دستان جامعه

ظهور پروژه های غیرمتمرکز و سازمان های خودمختار غیرمتمرکز (DAO – Decentralized Autonomous Organization) باعث به وجود آمدن مفهوم توکن های حاکمیتی شده است. این توکن ها به دارندگان خود حق رأی و مشارکت در تصمیم گیری های مربوط به آینده یک پروژه بلاکچینی را می دهند.

تصور کنید یک پروژه بلاکچینی در حال توسعه است. دارندگان توکن های حاکمیتی آن پروژه می توانند درباره تغییرات پروتکل، تخصیص بودجه، یا حتی اضافه کردن ویژگی های جدید رأی گیری کنند. هر چه تعداد توکن های حاکمیتی یک فرد بیشتر باشد، قدرت رأی او نیز بیشتر خواهد بود. این مکانیزم، مدل حاکمیتی غیرمتمرکز را تقویت می کند و قدرت را از یک نهاد مرکزی به جامعه کاربری منتقل می کند. یونی سواپ (UNI) به عنوان توکن حاکمیتی صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ، و آوی (AAVE) به عنوان توکن حاکمیتی پلتفرم وام دهی آوی، نمونه های برجسته ای از این نوع توکن ها هستند.

توکن های پرداختی (Payment Tokens): تسهیل گر مبادلات

هدف اصلی توکن های پرداختی، آسان سازی فرآیند خرید کالا و خدمات است. این رمزارزها به عنوان واسطه ای برای مبادلات عمل می کنند و سعی دارند ویژگی های یک پول سنتی (مانند قابلیت انتقال آسان، تقسیم پذیری، و امنیت) را در فضای دیجیتال فراهم کنند. بیت کوین، با هدف اولیه خود برای ایجاد یک سیستم نقدی الکترونیکی همتا به همتا، بارزترین نمونه یک توکن پرداختی است.

لایت کوین (Litecoin) و مونرو (Monero) نیز مثال هایی از توکن های پرداختی هستند که هر یک با ویژگی های خاص خود (مانند سرعت بالاتر در لایت کوین یا حریم خصوصی در مونرو) سعی در بهبود فرآیندهای پرداخت دیجیتال دارند. این توکن ها معمولاً بر روی بلاکچین های خود ساخته شده اند و هدفشان فراتر از یک کاربرد خاص در یک پلتفرم است، بلکه به دنبال تبدیل شدن به یک وسیله مبادله عمومی هستند.

توکن های دیفای (Decentralized Finance – DeFi Tokens): انقلاب مالی غیرمتمرکز

حوزه دیفای (مالی غیرمتمرکز)، یکی از جذاب ترین و پر رشدترین بخش های اکوسیستم بلاکچین است. توکن های دیفای به رمزارزهایی گفته می شود که با خدمات مالی غیرمتمرکز سروکار دارند، از جمله وام دهی (Lending)، استقراض (Borrowing)، مبادله (Swapping) در صرافی های غیرمتمرکز (DEX)، استیکینگ (Staking) و ییلد فارمینگ (Yield Farming).

این توکن ها امکان دسترسی به خدمات مالی را بدون نیاز به واسطه های سنتی (مانند بانک ها) فراهم می کنند و غالباً بر پایه قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) در بلاکچین هایی مانند اتریوم بنا شده اند. چین لینک (Chainlink) که وظیفه ارائه داده های دنیای واقعی به قراردادهای هوشمند را بر عهده دارد، میکر (Maker) که در پشتوانه استیبل کوین دای قرار دارد، و کامپاند (Compound) که یک پلتفرم وام دهی غیرمتمرکز است، از برجسته ترین توکن های حوزه دیفای هستند. این توکن ها به کاربران اجازه می دهند تا کنترل بیشتری بر دارایی های خود داشته باشند و در فعالیت های مالی متنوعی شرکت کنند.

توکن های گیمینگ و متاورس (Gaming & Metaverse Tokens): سفر به دنیاهای مجازی

با ظهور مفهوم متاورس و بازی های بلاکچینی، دسته بندی جدیدی از رمزارزها شکل گرفته است: توکن های گیمینگ و متاورس. این توکن ها نقش اساسی در اقتصادهای مجازی درون بازی ها و دنیاهای متاورسی ایفا می کنند.

کاربردهای آن ها شامل خرید و فروش آیتم های درون بازی (مانند اسکین ها، سلاح ها یا زمین های مجازی)، پرداخت هزینه ها، یا حتی کسب درآمد از طریق بازی (Play-to-Earn) می شود. بازیکنان می توانند با مالکیت این توکن ها، در اقتصاد بازی مشارکت کرده و از دارایی های دیجیتال خود در پلتفرم های مختلف استفاده کنند. سندباکس (The Sandbox – SAND) و دیسنترالند (Decentraland – MANA) دو پلتفرم معروف متاورسی هستند که توکن های بومی خود را برای خرید زمین های مجازی و مشارکت در دنیایشان ارائه داده اند. این توکن ها پل ارتباطی بین دنیای واقعی و جهان های مجازی بلاکچینی محسوب می شوند.

توکن های هوش مصنوعی (Artificial Intelligence – AI Tokens): همگرایی فناوری ها

همگرایی فناوری بلاکچین و هوش مصنوعی (AI) منجر به ظهور توکن های هوش مصنوعی شده است. این رمزارزها به پروژه هایی اختصاص دارند که از هوش مصنوعی برای بهبود عملکرد بلاکچین، پردازش داده ها، ایجاد بازارهای غیرمتمرکز برای خدمات هوش مصنوعی، یا حتی ساخت الگوریتم های تریدینگ پیشرفته استفاده می کنند.

کاربرد این توکن ها می تواند شامل پرداخت هزینه برای دسترسی به خدمات هوش مصنوعی، مشارکت در شبکه هایی که قدرت محاسباتی خود را به اشتراک می گذارند، یا حمایت از توسعه و تحقیق در زمینه هوش مصنوعی باشد. Ocean Protocol که به کاربران امکان می دهد داده های خود را به صورت امن و غیرمتمرکز به اشتراک بگذارند و از آن کسب درآمد کنند، و Fetch.ai که شبکه ای غیرمتمرکز برای عامل های هوش مصنوعی ایجاد می کند، نمونه هایی از پروژه های فعال در این حوزه هستند. این توکن ها پتانسیل بالایی برای شکل دهی به آینده تعامل انسان و ماشین دارند.

توکن های وب 3 (Web3 Tokens): ساخت نسل آینده اینترنت

وب 3 (Web3) به نسل آینده اینترنت اشاره دارد که بر پایه اصول عدم تمرکز، مالکیت کاربران بر داده های خود، و حذف واسطه ها بنا شده است. توکن های وب 3، رمزارزهایی هستند که برای ساخت، پشتیبانی، و تأمین مالی زیرساخت ها و اپلیکیشن های اینترنت غیرمتمرکز به کار می روند.

کاربرد این توکن ها بسیار گسترده است و شامل ذخیره سازی غیرمتمرکز داده ها، خدمات محاسبات ابری، شبکه های ارتباطی، و پروتکل های هویتی می شود. آن ها به کاربران امکان می دهند تا کنترل بیشتری بر هویت دیجیتالی و داده های خود داشته باشند و در عین حال، به توسعه و حاکمیت اینترنت آینده مشارکت کنند. پولکادات (Polkadot) که به دنبال ایجاد یک شبکه از بلاکچین های قابل تعامل است، فایل کوین (Filecoin) که یک شبکه ذخیره سازی غیرمتمرکز ارائه می دهد، و چین لینک (Chainlink) که داده های دنیای واقعی را به قراردادهای هوشمند می آورد، از مهمترین توکن های وب 3 هستند. این توکن ها در حال شکل دهی به چشم اندازی جدید از اینترنت هستند.

توکن های صرافی (Exchange Tokens): ستون فقرات پلتفرم ها

بسیاری از صرافی های رمزارز، چه متمرکز و چه غیرمتمرکز، دارای توکن های بومی خود هستند. این توکن ها نقش های متعددی در اکوسیستم صرافی ایفا می کنند و به عنوان ستون فقرات عملکرد پلتفرم عمل می کنند.

کاربردهای اصلی توکن های صرافی شامل موارد زیر است:

• کاهش کارمزد تراکنش ها: اغلب صرافی ها به کاربرانی که از توکن بومی آن ها برای پرداخت کارمزد استفاده می کنند، تخفیف می دهند.
• شرکت در رویدادهای ویژه: برخی توکن ها حق شرکت در لانچ پدها (Launchpads) یا رویدادهای توزیع توکن جدید را به دارندگان خود می دهند.
• حاکمیت: در صرافی های غیرمتمرکز، توکن های صرافی می توانند به عنوان توکن حاکمیتی عمل کرده و به کاربران حق رأی در تصمیم گیری های مربوط به آینده پلتفرم را بدهند.
• تأمین نقدینگی: در صرافی های غیرمتمرکز، این توکن ها برای تأمین نقدینگی استخرهای مبادله استفاده می شوند.

بایننس کوین (BNB) از صرافی بایننس، و یونی سواپ (UNI) از صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ، نمونه های برجسته ای از توکن های صرافی هستند که هر یک ارزش و کاربرد قابل توجهی در اکوسیستم خود ایجاد کرده اند.

رمزارزها بر اساس اکوسیستم و بلاکچین میزبان

یکی دیگر از روش های مهم برای دسته بندی رمزارزها، بررسی اکوسیستم یا بلاکچین میزبانی است که آن ها بر روی آن ساخته شده اند. این موضوع به شما کمک می کند تا با استانداردهای توکن سازی و ویژگی های فنی هر بلاکچین آشنا شوید.

اکوسیستم اتریوم (ERC-20, ERC-721, ERC-1155): پیشتاز نوآوری

اتریوم، پس از بیت کوین، بزرگترین و تأثیرگذارترین بلاکچین برنامه پذیر در جهان است. این شبکه، بستر اصلی برای هزاران توکن و برنامه غیرمتمرکز (dApps) است و استانداردهای توکن سازی آن به طور گسترده ای پذیرفته شده اند. استانداردهای اصلی توکن در اتریوم عبارتند از:

• ERC-20: این استاندارد برای ایجاد توکن های مثلی (Fungible Tokens) به کار می رود. اکثر توکن های کاربردی، حاکمیتی و پرداختی که بر روی اتریوم ساخته شده اند، از این استاندارد پیروی می کنند. تتر (USDT), یونی سواپ (UNI), چین لینک (LINK) و شیبا اینو (SHIB) نمونه های برجسته ای از توکن های ERC-20 هستند.
• ERC-721: این استاندارد برای توکن های غیرمثلی (NFTs) طراحی شده است. هر توکن ERC-721 منحصر به فرد است و نمی توان آن را با توکن دیگری معاوضه کرد. کلکسیون های هنری مانند CryptoPunks و Bored Ape Yacht Club از این استاندارد بهره می برند.
• ERC-1155: این استاندارد، یک رویکرد جدیدتر است که امکان ایجاد همزمان توکن های مثلی و غیرمثلی را تحت یک قرارداد هوشمند واحد فراهم می کند. این استاندارد انعطاف پذیری بیشتری را برای توسعه دهندگان بازی ها و پلتفرم های متاورس به ارمغان آورده است.

اهمیت اتریوم نه تنها به دلیل حجم بالای توکن ها و dApps آن است، بلکه به دلیل نوآوری های مداوم و توسعه راه حل های لایه ۲ برای افزایش مقیاس پذیری نیز هست.

اکوسیستم بایننس اسمارت چین (BEP-20): سرعت و کارمزد پایین

بایننس اسمارت چین (BSC) که اکنون به BNB Chain معروف است، یک بلاکچین موازی بایننس چین (Binance Chain) است که توسط صرافی بایننس توسعه یافته است. BSC با هدف ارائه جایگزینی ارزان تر و سریع تر برای اتریوم، به خصوص برای برنامه های دیفای و NFTها، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

توکن های ساخته شده بر روی بایننس اسمارت چین از استاندارد BEP-20 پیروی می کنند که شبیه به ERC-20 اتریوم است. این سازگاری باعث می شود توسعه دهندگان به راحتی بتوانند پروژه های خود را از اتریوم به BSC منتقل کنند. کارمزدهای پایین و سرعت بالای تراکنش ها، BSC را به گزینه ای جذاب برای بسیاری از پروژه ها و کاربران تبدیل کرده است. توکن های زیادی مانند پنکیک سواپ (CAKE) و نسخه های پگ شده (Pegged) رمزارزهای دیگر (مانند BTCB یا ETH در BSC) بر روی این بلاکچین فعالیت می کنند.

اکوسیستم ترون (TRC-20): تراکنش های سریع و ارزان

ترون (TRON) نیز یک بلاکچین محبوب برای توسعه برنامه های غیرمتمرکز و توکن ها است که بر روی سرعت و کارمزدهای پایین تمرکز دارد. توکن های ساخته شده بر روی شبکه ترون معمولاً از استاندارد TRC-20 پیروی می کنند که شبیه به ERC-20 و BEP-20 است.

ترون به خصوص برای توکن های استیبل کوین محبوبیت زیادی کسب کرده است، به طوری که حجم قابل توجهی از تتر (USDT) بر روی شبکه ترون (USDT-TRC20) در حال گردش است. این شبکه همچنین برای برنامه های مربوط به سرگرمی و بازی های غیرمتمرکز مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل قابلیت پردازش تراکنش های بالا، گزینه ای مناسب برای کاربردهای روزمره است.

راه حل های لایه 2 (Optimism و Arbitrum): مقیاس پذیری اتریوم

با افزایش محبوبیت اتریوم، چالش مقیاس پذیری و کارمزدهای بالای آن (Gas Fees) بیش از پیش نمایان شد. راه حل های لایه ۲ (Layer 2 Solutions) برای حل این مشکلات به وجود آمدند. Optimism و Arbitrum دو نمونه برجسته از این راه حل ها هستند که با استفاده از فناوری رول آپ (Rollup) به افزایش ظرفیت تراکنش های اتریوم و کاهش هزینه ها کمک می کنند. آن ها تراکنش ها را خارج از بلاکچین اصلی اتریوم پردازش کرده و سپس به صورت دسته جمعی به لایه اصلی بازمی گردانند.

این بلاکچین های لایه ۲، اکوسیستم های خود را دارند و میزبان بسیاری از dApps و توکن ها هستند. توکن های بومی آن ها (مانند OP برای Optimism و ARB برای Arbitrum) معمولاً نقش حاکمیتی در شبکه را ایفا می کنند. با استفاده از این راه حل ها، کاربران می توانند با سرعت و هزینه کمتر، از قابلیت های اتریوم بهره مند شوند، بدون آنکه امنیت لایه اصلی آن به خطر بیفتد.

سایر اکوسیستم های برجسته

گذشته از اکوسیستم های بزرگ اتریوم، بایننس اسمارت چین و ترون، بلاکچین های دیگری نیز وجود دارند که هر کدام جامعه کاربری، تیم توسعه، و مجموعه ای از توکن های خاص خود را ایجاد کرده اند. شناخت این اکوسیستم ها به شما در درک گستردگی و تنوع فناوری بلاکچین کمک می کند:

• کاردانو (Cardano): یک بلاکچین مبتنی بر اثبات سهام (Proof-of-Stake) که بر روی امنیت، مقیاس پذیری و پایداری تمرکز دارد. هدف آن ارائه یک پلتفرم پایدار و ایمن برای توسعه dApps و قراردادهای هوشمند است. رمزارز بومی آن ADA نام دارد.
• سولانا (Solana): به دلیل سرعت بالای تراکنش ها و کارمزدهای بسیار پایین شهرت دارد. سولانا به عنوان یک قاتل اتریوم شناخته می شود و میزبان بسیاری از پروژه های دیفای و NFT است. رمزارز بومی آن SOL است.
• کازماس (Cosmos): با شعار اینترنت بلاکچین ها شناخته می شود. هدف کازماس ایجاد یک اکوسیستم از بلاکچین های مستقل و قابل همکاری است که بتوانند به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. رمزارز بومی آن ATOM است.
• پولکادات (Polkadot): یک پروژه مشابه کازماس است که بر روی قابلیت همکاری بین بلاکچین های مختلف (Parachains) تمرکز دارد و امکان انتقال دارایی ها و داده ها را بین آن ها فراهم می کند. رمزارز بومی آن DOT است.

هر یک از این اکوسیستم ها تلاش می کنند تا با ارائه ویژگی ها و مزایای منحصربه فرد، سهمی از بازار رمزارزها را به خود اختصاص دهند و به توسعه فناوری بلاکچین کمک کنند.

چرا شناخت انواع رمزارزها برای شما حیاتی است؟ (سفر آگاهانه در بازار)

ممکن است تصور شود که شناخت انواع رمزارزها تنها به درد متخصصان می خورد. اما در حقیقت، برای هر کسی که قصد قدم گذاشتن در این دنیای هیجان انگیز را دارد، از یک سرمایه گذار مبتدی گرفته تا یک معامله گر حرفه ای، درک این دسته بندی ها نقشی حیاتی و سرنوشت ساز ایفا می کند. این دانش، مانند قطب نمایی است که مسیر سفر شما را در این اقیانوس پر تلاطم روشن می سازد و به شما کمک می کند تا با اعتماد به نفس بیشتری در بازار حرکت کنید.

1. تصمیم گیری آگاهانه در سرمایه گذاری: تصور کنید قصد خرید رمزارزی را دارید. اگر ندانید که آیا آن یک کوین است یا توکن، مثلی است یا غیرمثلی، یا حتی هدف اصلی آن چیست، چگونه می توانید پتانسیل رشد یا ریسک های آن را ارزیابی کنید؟ شناخت انواع، به شما دیدگاهی عمیق تر درباره ماهیت پروژه و ریسک ها و پتانسیل های مرتبط با هر نوع رمزارز می دهد.
2. تشکیل سبد سرمایه گذاری متنوع و مدیریت ریسک: یک سبد سرمایه گذاری موفق، معمولاً متنوع است. با شناخت انواع رمزارزها، می توانید دارایی های خود را به گونه ای توزیع کنید که هم از پتانسیل های رشد حوزه های مختلف بهره مند شوید و هم ریسک کلی سبد خود را کاهش دهید. مثلاً، ترکیب استیبل کوین ها برای حفظ ارزش با آلت کوین هایی که پتانسیل رشد بالا دارند، نیازمند درک این دسته بندی هاست.
3. شناسایی فرصت های جدید بازار: دنیای رمزارزها به سرعت در حال تکامل است و ترندهای جدید دائماً ظهور می کنند. با شناخت انواع رمزارزها (مانند توکن های هوش مصنوعی، وب 3، یا گیمینگ)، می توانید حوزه های نوظهور و پروژه های پیشرو را شناسایی کرده و پیش از آنکه عمومی شوند، فرصت های سرمایه گذاری را تشخیص دهید. این موضوع به شما مزیت رقابتی قابل توجهی می دهد.
4. جلوگیری از کلاهبرداری و پروژه های بی ارزش: یکی از مهمترین دلایل برای کسب این دانش، محافظت از خود در برابر پروژه های کلاهبرداری (Scam) و شت کوین هاست. با دانستن نشانه ها و ماهیت رمزارزهای بی ارزش، می توانید از ورود به سرمایه گذاری های پرخطر و از دست دادن سرمایه تان جلوگیری کنید. این مهارت به شما کمک می کند تا هشدارهای لازم را شناسایی کرده و با چشم باز تصمیم بگیرید.
5. انتخاب صحیح برای کاربردهای خاص: آیا به دنبال رمزارزی برای پرداخت های روزانه هستید؟ آیا قصد دارید در یک پروژه غیرمتمرکز رأی بدهید؟ یا می خواهید مالکیت یک اثر هنری دیجیتال را به دست آورید؟ هر یک از این اهداف، نیازمند انتخاب نوع خاصی از رمزارز است. درک کاربرد هر دسته به شما کمک می کند تا ابزار مناسب را برای نیاز خود انتخاب کنید و بهترین بهره برداری را از قابلیت های رمزارزها داشته باشید.

در نهایت، می توان گفت که شناخت انواع رمزارزها نه تنها یک مهارت فنی، بلکه یک هنر است. هنری که به شما امکان می دهد با دیدی بازتر و هوشمندتر در این دنیای پر از فرصت و چالش قدم بردارید و سفر خود را در اکوسیستم بلاکچین به تجربه ای آگاهانه و الهام بخش تبدیل کنید.

نتیجه گیری

همان طور که در این سفر پر از اکتشاف مشاهده شد، دنیای رمزارزها اقیانوسی پهناور از نوآوری ها، فناوری ها و فرصت ها است که هر روز بر عمق و گستردگی آن افزوده می شود. از بیت کوین به عنوان پیشتاز تا هزاران آلت کوین، توکن کاربردی، توکن حاکمیتی، استیبل کوین، NFT، میم کوین، و رمزارزهای حوزه های تخصصی مانند دیفای، وب 3، و هوش مصنوعی، هر یک داستانی برای گفتن و کاربردی برای ارائه دارند. درک این دسته بندی ها، تنها یک دانش نظری نیست، بلکه ابزاری قدرتمند است که به هر فردی کمک می کند تا در این بازار پرنوسان، با هوشمندی و آگاهی بیشتری گام بردارد.

این شناخت عمیق، به شما امکان می دهد تا تصمیمات سرمایه گذاری آگاهانه تری بگیرید، سبد دارایی های خود را به نحو احسن مدیریت کنید، فرصت های نوظهور را شناسایی کرده و از دام پروژه های بی ارزش یا کلاهبرداری در امان بمانید. هر نوع رمزارز، با ویژگی ها و کاربردهای منحصر به فرد خود، پازلی از این اکوسیستم عظیم را تکمیل می کند. برای موفقیت در این عرصه پویا، لازم است که همواره کنجکاوی خود را حفظ کرده و به جستجو و یادگیری مستمر ادامه دهید، چرا که دانش به روز، تنها سلاح شما در برابر تغییرات سریع بازار خواهد بود. با این درک جامع، اکنون می توانید با اعتماد به نفس بیشتری وارد دنیای رمزارزها شوید و سفر خود را در این مسیر پرهیجان آغاز کنید.