حکم لباس مرده را پوشیدن

پوشیدن لباس متوفی از نظر شرعی، در صورتی که تمامی ورثه اجازه داده باشند، هیچ اشکالی ندارد و حلال است. این عمل نه تنها به خودی خود حرمتی ندارد، بلکه در صورت عدم نیاز ورثه و با هدف صدقه برای متوفی، می تواند ثواب نیز داشته باشد. تصمیم گیری درباره ی لباس ها و وسایل شخصی فرد درگذشته، یکی از حساس ترین و پرچالش ترین مراحل سوگواری برای بازماندگان به شمار می آید. این مواجهه، تنها با مسائل شرعی و قانونی همراه نیست؛ بلکه ابعاد عمیق فرهنگی، روانشناختی و عاطفی را نیز در بر می گیرد. خانواده ها اغلب با مجموعه ای از سوالات و تردیدها روبرو می شوند که چگونه با این یادگارهای ملموس عزیز از دست رفته ی خود رفتار کنند؟ آیا نگه داشتن، بخشیدن، دور انداختن، یا حتی پوشیدن آن ها، صحیح است؟

این مقاله به دنبال ارائه یک راهنمای جامع و شفاف است تا بازماندگان بتوانند با آگاهی کامل و آرامش خاطر، در مورد حکم لباس مرده را پوشیدن و سایر وسایل متوفی تصمیم بگیرند. در این مسیر، هم به فتاوای معتبر فقه شیعه استناد خواهد شد و هم به ابعاد روانشناختی و باورهای فرهنگی رایج در جامعه پرداخته می شود. هدف نهایی، کاهش سردرگمی ها و کمک به افراد در مواجهه با این لحظات دشوار، به گونه ای است که هم حرمت شرعی رعایت شود و هم به سلامت روان بازماندگان توجه گردد. درک صحیح این موضوعات می تواند به بازماندگان کمک کند تا ضمن حفظ یاد و خاطره عزیزانشان، با پذیرش فقدان، فصلی جدید از زندگی خود را آغاز کنند.

مواجهه با فقدان و چالش وسایل متوفی

لحظات پس از درگذشت یک عزیز، با انبوهی از احساسات متناقض و پرسش های بی شمار همراه است. در کنار اندوه عمیق و نیاز به سوگواری، بازماندگان باید با مسائل عملی و احکام شرعی مربوط به ماترک متوفی نیز دست و پنجه نرم کنند. وسایل شخصی و به ویژه لباس های فرد درگذشته، بیش از هر چیز دیگری، یادآور حضور و خاطرات او هستند. برای برخی، این وسایل مایه آرامش و تسکین موقت است و به آن ها کمک می کند تا احساس نزدیکی بیشتری با عزیز از دست رفته شان داشته باشند. اما برای گروهی دیگر، همین وسایل می توانند به عاملی برای تشدید اندوه، وسواس و طولانی شدن فرایند سوگواری تبدیل شوند. این دوگانگی در احساسات، تصمیم گیری در مورد سرنوشت این اشیاء را پیچیده تر می سازد.

جامعه نیز با باورها و سنت های مختلفی در این زمینه روبروست که گاه ریشه در خرافات دارد و گاه برگرفته از آموزه های دینی یا تجربه های زیسته گذشتگان است. تمایز قائل شدن میان این باورها و احکام شرعی، گام نخست برای اتخاذ تصمیمی درست و آگاهانه است. اینجاست که نیاز به یک راهنمای جامع که تمامی این ابعاد را پوشش دهد، بیش از پیش احساس می شود. پرداختن به این موضوعات از جنبه های مختلف شرعی، فرهنگی و روانشناختی، می تواند به بازماندگان کمک کند تا مسیری آرامش بخش و معنوی را در این دوران طی کنند و به دور از افراط و تفریط، بهترین تصمیم را برای خود و یادبود عزیزشان بگیرند.

حکم شرعی پوشیدن لباس متوفی: فتاوای مراجع معظم تقلید

در آموزه های فقهی اسلام، هرگونه تصرف در اموال و وسایل شخص درگذشته، تابع قوانین خاصی است که عمدتاً بر پایه اصل «مالکیت ماترک» و «حق ورثه» بنا شده است. این اصول، چارچوبی روشن برای برخورد با وسایل متوفی، از جمله حکم لباس مرده را پوشیدن، ارائه می دهند.

ماترک میت و لزوم کسب رضایت ورثه

پس از درگذشت یک فرد، تمامی اموال، دارایی ها، و وسایل شخصی او که در زمان حیات در مالکیت وی بوده، به عنوان «ماترک» شناخته می شود. این ماترک به صورت قهری و خودکار، به تمامی ورثه شرعی متوفی تعلق می گیرد. این بدان معناست که هیچ یک از ورثه یا افراد دیگر، بدون کسب اجازه و رضایت از تمامی ورثه دیگر، حق تصرف، استفاده، بخشیدن، فروش، یا نگهداری اموال متوفی را ندارد. این حکم شامل لباس ها و سایر وسایل شخصی نیز می شود. بنابراین، اگر فردی قصد دارد از لباس های متوفی استفاده کند، آن ها را به کسی ببخشد، یا حتی به عنوان یادگاری نگهداری کند، باید پیش از هر اقدامی، رضایت تمامی ورثه شرعی را جلب کند. عدم رعایت این اصل، تصرف در مال غیر محسوب شده و شرعاً اشکال دارد.

پوشیدن لباس متوفی: مجاز در سایه رضایت

یکی از سوالات پرتکرار در مواجهه با وسایل متوفی، پیرامون حکم لباس مرده را پوشیدن است. در پاسخ به این پرسش، فتاوای مراجع معظم تقلید صراحت دارد که در صورت کسب رضایت و اجازه از تمامی ورثه شرعی، پوشیدن لباس متوفی هیچ اشکال شرعی ندارد و کاملاً حلال است. هیچ مانع شرعی یا نجاست ذاتی در لباس فرد پس از فوت او وجود ندارد که مانع از پوشیدن آن شود. باورهایی مبنی بر اینکه لباس متوفی نحس یا نجس است و نباید پوشیده شود، پایه و اساس شرعی ندارد (مگر اینکه لباس به خون یا نجاستی آلوده شده باشد که در این صورت با شستشو پاک می شود). این حکم، راه را برای استفاده مجدد از لباس های سالم و قابل استفاده باز می کند، مشروط بر آنکه حقوق تمامی صاحبان مال (ورثه) رعایت شده باشد.

توصیه های شرعی در صورت عدم نیاز ورثه

در بسیاری از موارد، ورثه ممکن است نیازی به پوشیدن لباس های متوفی نداشته باشند یا تعداد لباس ها به قدری زیاد باشد که نگهداری همه آن ها توجیهی نداشته باشد. در چنین شرایطی، آموزه های شرعی توصیه هایی ارزشمند برای بازماندگان ارائه می دهد. اولویت اصلی در این حالت، «احسان» و «صدقه جاریه» برای متوفی است. بخشیدن لباس های سالم و قابل استفاده به فقرا و نیازمندان، به نیت صدقه برای روح متوفی، عملی بسیار پسندیده و دارای اجر معنوی فراوان است. این کار نه تنها به دستگیری از نیازمندان کمک می کند، بلکه ثواب آن به روح فرد درگذشته نیز می رسد و می تواند موجب آرامش خاطر بازماندگان شود.

امام صادق (ع) فرمودند: بهترین عملی که برای میت می توان انجام داد، قرض دادن و صدقه دادن است. بخشیدن لباس های متوفی به نیازمندان، می تواند مصداق بارز این توصیه گرانبها باشد.

از سوی دیگر، شرع مقدس به شدت از «اتلاف مال» نهی کرده است. اتلاف مال به معنای ضایع کردن بی مورد دارایی ها و سرمایه هاست. نگهداری بی دلیل و بیش از حد لباس های سالم و قابل استفاده متوفی تا زمانی که فرسوده و غیرقابل استفاده شوند، بدون آنکه از آن ها بهره ای برده شود، مصداق اتلاف مال محسوب می شود و شرعاً جایز نیست. این توصیه به ورثه کمک می کند تا بین حفظ یاد و خاطره عزیزشان و رعایت احکام شرعی، تعادلی منطقی برقرار کنند.

ابهامات و سوالات شرعی رایج درباره وسایل متوفی

در کنار احکام کلی، سوالات جزئی تری نیز در ذهن بازماندگان شکل می گیرد که نیازمند پاسخ های دقیق شرعی است. این ابهامات اغلب ریشه در باورهای عمومی یا عدم اطلاع کافی از جزئیات احکام دارد.

حکم نگه داشتن لباس و وسایل متوفی

نگه داشتن لباس مرده و سایر وسایل متوفی، از جمله چالش های عاطفی و شرعی برای بازماندگان است. از نظر شرعی، اگر ورثه به طور کامل و با رضایت همگی، اجازه دهند که وسایل یا لباس های مشخصی به عنوان یادگار نگهداری شود، اشکالی ندارد. این عمل می تواند بخشی از فرایند طبیعی سوگواری باشد و به بازماندگان کمک کند تا با فقدان کنار بیایند. با این حال، باید در نظر داشت که افراط در نگهداری بی رویه و بیش از حد وسایل متوفی، به خصوص اگر سالم و قابل استفاده باشند، می تواند مصداق اتلاف مال قرار گیرد. تعادل در این زمینه بسیار مهم است؛ نگه داشتن یادگاری های محدود و ارزشمند عاطفی، بدون افراط در انبار کردن وسایلی که می توانند مورد استفاده دیگران قرار گیرند، توصیه می شود. این توازن بین یادبود و عدم اتلاف مال، مسیر درستی را برای بازماندگان فراهم می سازد.

آیا دست زدن یا پوشیدن لباس متوفی غسل مس میت دارد؟

یکی از باورهای رایج اما نادرست، این است که دست زدن یا پوشیدن لباس متوفی باعث واجب شدن غسل مس میت می شود. فتاوای مراجع معظم تقلید در این زمینه بسیار صریح و روشن است: غسل مس میت تنها در صورتی واجب می شود که قسمتی از بدن انسان (که هنوز غسل داده نشده است) به طور مستقیم و با رطوبت (حتی کم) با بدن میت (قبل از اتمام غسل سوم) تماس پیدا کند. تماس با لباس متوفی، حتی اگر آن لباس قبل از غسل میت به بدن میت چسبیده باشد، موجب واجب شدن غسل مس میت نمی شود. به عنوان مثال، آیت الله مکارم شیرازی و بسیاری دیگر از مراجع، این حکم را تأکید کرده اند. بنابراین، بازماندگان می توانند با خیال راحت با لباس ها و وسایل متوفی بدون نگرانی از واجب شدن غسل مس میت، تعامل داشته باشند.

حکم دفن، سوزاندن یا از بین بردن لباس و وسایل متوفی

تصمیم گیری درباره دفن، سوزاندن یا از بین بردن لباس و وسایل متوفی، به ویژه برای بزرگسالان، دارای احکام شرعی مشخصی است. آیت الله خامنه ای و بسیاری از فقها معتقدند که دفن یا سوزاندن لباس های سالم و قابل استفاده متوفی جایز نیست و به دلیل اتلاف مال، حرام محسوب می شود. از آنجا که لباس ها پس از فوت، جزء ماترک متوفی و متعلق به ورثه هستند و دارای ارزش مادی می باشند، از بین بردن آن ها بدون رضایت تمامی ورثه و بدون توجیه شرعی، جایز نیست. راهکار صحیح شرعی این است که لباس ها را در صورت نجاست، شستشو و تطهیر کرده و در صورت کثیفی، تمیز کنند. سپس، اگر برای ورثه قابل استفاده نیستند، با رضایت آن ها به نیازمندان بخشیده شوند. این عمل، هم رعایت حقوق ورثه است و هم ثواب صدقه برای متوفی را به همراه دارد. البته، اگر لباس ها بسیار کهنه، پاره، فرسوده و غیرقابل استفاده باشند و هیچ ارزش مادی یا مصرفی نداشته باشند، دور انداختن یا سوزاندن آن ها اشکالی ندارد.

حکم لباس و وسایل کودک فوت شده

در مورد لباس و وسایل کودک فوت شده، باورهای رایج و گاه خرافی وجود دارد که توصیه به دفن تمامی وسایل یا عدم بخشیدن آن ها به دیگر کودکان می کند. این باورها اغلب ریشه در نگرانی های عاطفی والدین یا ترس از انتقال انرژی منفی دارد. با این حال، از دیدگاه شرعی، اغلب مراجع تفاوتی بین وسایل متوفی بزرگسال و کودک قائل نیستند و حکم اتلاف مال در مورد وسایل ارزشمند کودک نیز جاری است. یعنی، اگر لباس ها یا اسباب بازی های کودک سالم و قابل استفاده باشند، بهتر است با رضایت ورثه (که در این مورد معمولاً والدین هستند) به کودکان نیازمند بخشیده شوند تا هم ثوابی برای کودک متوفی باشد و هم از اتلاف مال جلوگیری شود. باور به انتقال انرژی منفی که گاه در جامعه مطرح می شود، پایه و اساس شرعی یا علمی ندارد و نباید مبنای تصمیم گیری قرار گیرد. با این حال، اگر والدین برای آرامش روحی خود نیاز به دفن وسایل بسیار کوچک و بی ارزش (که عرفاً مالیت ندارند) را حس کنند، می توانند این کار را انجام دهند؛ اما در مورد وسایل ارزشمند، رعایت حکم شرعی ماترک ضروری است.

نجاست لباس و وسایل متوفی (در صورت عرق کردن میت)

یکی از سوالات مهم دیگر، مربوط به نجاست لباس و وسایل متوفی است. بدن میت، پیش از آنکه سه غسل واجب (غسل سدر، غسل کافور و غسل با آب خالص) به طور کامل انجام شود، محکوم به نجاست است. بنابراین، هر چیزی که با رطوبت بدن میت (مانند عرق یا ترشحات دیگر) تماس پیدا کند، نجس می شود. این نجاست شامل لباس ها یا تختی که میت روی آن قرار گرفته و با رطوبت بدنش آلوده شده باشد نیز می گردد. راهکار شرعی برای پاکسازی این وسایل، شستشو و تطهیر آن ها با آب است. پس از تطهیر، لباس ها پاک شده و می توانند مورد استفاده قرار گیرند یا بخشیده شوند. در مورد میزان نجاست نیز، اگر عرق یا مایعات بدن میت جریان پیدا کرده باشد، تمام قسمتی که با آن تماس داشته نجس است، اما اگر فقط نمناک شده و جریان نداشته باشد، تنها همان قسمت اطراف که با رطوبت تماس پیدا کرده، نجس محسوب می شود.

ابعاد فرهنگی و روانشناختی پوشیدن و نگهداری لباس متوفی

تصمیم گیری درباره ی لباس ها و وسایل متوفی، فراتر از احکام شرعی، ابعاد پیچیده فرهنگی و روانشناختی نیز دارد. این یادگارها می توانند در فرایند سوگواری، هم نقش مثبت ایفا کنند و هم موجب آسیب های روحی شوند.

تاثیرات روانی مثبت (فرایند سوگواری سالم)

برای بسیاری از بازماندگان، لباس های متوفی بیش از یک تکه پارچه است؛ آن ها می توانند به عنوان یک پل ارتباطی عاطفی عمل کنند. نگه داشتن یا حتی پوشیدن برخی از این لباس ها، برای عده ای احساس نزدیکی و یادبود را به ارمغان می آورد. این عمل می تواند به بازماندگان کمک کند تا خاطرات عزیز از دست رفته شان را زنده نگه دارند و در روزهای نخست فقدان، نوعی تسکین موقت عاطفی را تجربه کنند. در واقع، این وسایل می توانند به عنوان اشیای انتقالی عمل کرده و به تدریج به فرد کمک کنند تا واقعیت فقدان را بپذیرد. لمس یک شیء متعلق به متوفی، می تواند حس بودن و حضور او را تداعی کند و به بازمانده اجازه دهد که به تدریج با نبود فیزیکی او کنار بیاید.

تاثیرات روانی منفی (فرایند سوگواری ناسالم)

در مقابل، چسبیدن بیش از حد و افراطی به وسایل متوفی می تواند پیامدهای روانی منفی و مخربی داشته باشد. دیدن مداوم لباس ها و وسایل شخصی، به جای کمک به پذیرش واقعیت فقدان، ممکن است فرایند سوگواری را طولانی تر کند و مانع از حرکت رو به جلوی فرد در زندگی شود. این رفتار گاه منجر به تشدید غم، افسردگی، یا حتی ایجاد افکار وسواسی می شود. بازمانده ممکن است در دایره ای از یادآوری های دردناک محبوس بماند و نتواند از دام اندوه رهایی یابد. در برخی موارد، رهایی عاطفی از وسایل متوفی، به عنوان یک گام ضروری برای شروع فصل جدید زندگی و بهبود سلامت روان لازم است. این به معنای فراموشی نیست، بلکه به معنای یافتن راه های سالم تر برای حفظ یاد و خاطره عزیز از دست رفته است.

باورهای خرافی رایج و تحلیل آن ها

در بسیاری از فرهنگ ها، باورهای خرافی متعددی پیرامون وسایل متوفی وجود دارد که اغلب با انرژی یا روح مرتبط هستند. این باورها، هرچند ممکن است از روی خیرخواهی یا ترس شکل گرفته باشند، اما فاقد پایه علمی و شرعی هستند. به عنوان مثال:

• انرژی مرده روی لباس: برخی معتقدند که انرژی منفی فرد متوفی روی لباس هایش باقی می ماند و می تواند به پوشنده آن منتقل شود. این باور، در معنای رایج خرافی آن، هیچ پایه علمی یا تایید شرعی ندارد. انرژی های فیزیکی مانند حرارت یا الکتریسیته با مرگ فرد از بین می روند و هیچ انرژی روحی منفی به معنای قابل انتقال وجود ندارد.
• نگهداری تا چهلم یا باید بعد از چهلم دور انداخت: این باورها که وسایل متوفی باید تا چهل روز در خانه بمانند و پس از آن حتماً دور ریخته شوند، هیچ وجوب شرعی ندارند. تصمیم گیری در مورد زمان و نحوه برخورد با وسایل، باید بر اساس نیاز روحی بازماندگان و احکام شرعی (مانند عدم اتلاف مال) باشد، نه بر اساس یک عدد مشخص.
• جن زدگی یا روح سرگردان: باورهایی که می گویند لباس متوفی ممکن است مورد استفاده جن ها یا ارواح بد قرار گیرد، کاملاً خرافی و بی اساس است و با آموزه های دینی اسلام نیز در تضاد است.

شناخت این باورهای خرافی و تمایز آن ها از احکام واقعی، به بازماندگان کمک می کند تا از تصمیم گیری های نادرست و آسیب زا پرهیز کنند و با دیدگاهی منطقی تر و آرام تر به مدیریت این مسئله بپردازند.

ریشه های تاریخی و فرهنگی

برخورد با وسایل متوفی، ریشه های عمیقی در تاریخ و فرهنگ ملت های مختلف دارد. در بسیاری از تمدن های باستان، از جمله مصر باستان یا اقوام سرخ پوست، رسم بر این بود که همراه با متوفی، وسایل شخصی او، از جمله لباس ها، جواهرات، و ابزار کار، نیز دفن می شد. این عمل معمولاً با این باور صورت می گرفت که متوفی در زندگی پس از مرگ به این وسایل نیاز خواهد داشت، یا برای نشان دادن مقام و منزلت او بوده است. در برخی فرهنگ ها نیز، لباس های متوفی به عنوان یادبود و برای حفظ خاطرات، توسط بازماندگان نگهداری می شد یا به عنوان نمادی از تداوم، به نسل های بعدی منتقل می گردید. این سنت های تاریخی و فرهنگی، اگرچه در دوران مدرن کمتر مشاهده می شوند، اما نشان دهنده اهمیت عمیق اشیای شخصی در رابطه با مفهوم مرگ و یادبود هستند و به درک بهتر باورهای امروزی کمک می کنند.

راهکارهای عملی و توصیه های نهایی برای بازماندگان

در مواجهه با وسایل و لباس های عزیز از دست رفته، تصمیم گیری می تواند دشوار باشد. اما با در نظر گرفتن اصول شرعی، فرهنگی و روانشناختی، می توان به راهکارهایی عملی و آرامش بخش دست یافت. یکی از مهم ترین نکات این است که بدانیم حکم لباس مرده را پوشیدن تحت شرایطی کاملاً مجاز است.

تصمیم گیری آگاهانه و محترمانه

اولین و مهم ترین گام، اتخاذ تصمیمی آگاهانه و با احترام کامل است. این تصمیم باید بر چند پایه استوار باشد:

1. رعایت حقوق ورثه: فراموش نکنید که تمامی وسایل متوفی، ماترک محسوب شده و متعلق به همه ورثه است. بنابراین، هرگونه تصمیم گیری باید با رضایت جمعی و едино نظر تمامی ورثه انجام شود. این کار از بروز هرگونه کدورت یا مشکل شرعی در آینده جلوگیری می کند.
2. اولویت دادن به سلامت روان بازماندگان: اگر نگهداری بیش از حد وسایل باعث تشدید غم، افسردگی یا طولانی شدن سوگواری می شود، دور کردن یا بخشیدن آن ها می تواند گامی مثبت در جهت بهبود سلامت روان باشد. این کار به معنای فراموشی متوفی نیست، بلکه پذیرش واقعیت فقدان و حرکت به سوی زندگی است.
3. اولویت دادن به احسان و خیرات برای متوفی: از منظر شرعی، بهترین استفاده از وسایل متوفی، در صورت عدم نیاز ورثه، بخشیدن آن ها به نیازمندان به نیت صدقه جاریه برای روح متوفی است. این عمل نه تنها برای متوفی ثواب دارد، بلکه به ورثه نیز احساس آرامش و رضایت می بخشد.

گزینه های عملی

با در نظر گرفتن موارد فوق، بازماندگان می توانند گزینه های عملی زیر را برای مدیریت لباس ها و وسایل متوفی در نظر بگیرند:

• پوشیدن برخی لباس ها: اگر ورثه با رضایت کامل موافقت کنند و پوشیدن لباس ها برای بازمانده تأثیر منفی بر سلامت روان او ندارد، می توانند برخی از لباس ها را به عنوان یادبود بپوشند. این عمل شرعاً هیچ اشکالی ندارد.
• بخشیدن به نیازمندان: این گزینه بهترین و پسندیده ترین راهکار از نظر شرعی و اجتماعی است. لباس های سالم و قابل استفاده را می توان پس از شستشو، به نیازمندان، موسسات خیریه، یا مراکز بازیافت لباس بخشید. این کار هم به دیگران کمک می کند و هم ثوابی برای متوفی به همراه دارد.
• حفظ یادگاری های خاص و محدود: برای حفظ خاطرات، می توان تعداد محدودی از وسایل کوچک یا لباس های خاص را که دارای ارزش عاطفی بالایی هستند، به عنوان یادگاری نگهداری کرد. تاکید بر «محدود» بودن این یادگاری هاست تا از انباشت بیش از حد و اتلاف مال جلوگیری شود.
• دور انداختن وسایل فرسوده یا غیرقابل استفاده: لباس ها و وسایلی که پاره، کهنه، فرسوده و غیرقابل استفاده هستند و هیچ ارزش مادی یا مصرفی ندارند، می توانند دور انداخته شوند. در این مورد، نیازی به کسب رضایت ورثه برای اتلاف مال وجود ندارد، زیرا عملاً مالی برای اتلاف وجود ندارد.

نتیجه گیری جامع: تعادل، راهی به سوی آرامش

در نهایت، مواجهه با لباس و وسایل فردی که از دست رفته است، همواره با پیچیدگی های عاطفی، شرعی و فرهنگی همراه است. بازماندگان باید به دنبال تعادلی هوشمندانه باشند؛ تعادلی میان احترام به یاد و خاطره عزیز از دست رفته، رعایت کامل احکام شرعی، و حفظ سلامت روحی و روانی خود. حکم لباس مرده را پوشیدن، مانند سایر جنبه های مدیریت ماترک، نیازمند فهم عمیق این ابعاد است.

به یاد داشته باشید که سوگواری یک فرایند شخصی است و هر فردی آن را به شیوه خود طی می کند. هیچ روش واحدی برای «درست» سوگواری وجود ندارد، اما اتخاذ تصمیمات آگاهانه و همسو با آموزه های دینی و نیازهای روانی، می تواند به این فرایند آرامش بیشتری ببخشد. بخشیدن لباس ها و وسایل متوفی به نیازمندان، به نیت خیرات برای روح او، می تواند بهترین و سازنده ترین راهکار باشد. این عمل نه تنها به دیگران کمک می کند، بلکه به بازماندگان نیز فرصتی می دهد تا با رها کردن تدریجی وابستگی های مادی، به پذیرش واقعیت فقدان دست یابند و فصلی نو در زندگی خود آغاز کنند. این مسیر، راهی به سوی آرامش و صلح درونی است، هم برای درگذشته و هم برای بازماندگان.