شرایط گرفتن حضانت بچه از بهزیستی

گرفتن حضانت بچه از بهزیستی عبارتی است که اغلب خانواده های متقاضی برای آغاز مسیر سرپرستی کودکان به کار می برند، در حالی که این فرآیند در اصطلاح حقوقی و در چارچوب سازمان بهزیستی، با عنوان فرزندخواندگی شناخته می شود. فرزندخواندگی نه تنها به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست فرصت داشتن یک خانواده گرم را می دهد، بلکه عشقی عمیق و پایدار را به زندگی زوجین و افراد مشتاق فرزندآوری هدیه می کند. این مسیر، سفری پر از امید و مسئولیت است که نیازمند آگاهی کامل از قوانین و مراحل آن است.

موضوع فرزندخواندگی در کشورمان، به دلیل آمار بالای ناباروری در بین زوجین و نیز نیاز مبرم کودکان بی سرپرست به آغوشی امن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بسیاری از افراد با این دغدغه روبرو هستند که چگونه می توانند یک کودک را از سازمان بهزیستی به فرزندخواندگی بپذیرند و در این راه با چه شرایط و مراحلی مواجه خواهند شد. هدف از این مقاله، ارائه راهنمایی جامع و به روز (با در نظر گرفتن تغییرات و رویه های سال ۱۴۰۴) برای تمامی متقاضیان است تا با شفافیت کامل، گام در این مسیر پربرکت بگذارند. این اطلاعات به زوجین فاقد فرزند، زنان مجرد بالای ۳۰ سال، زوجین دارای فرزند و هر علاقه مند دیگری کمک می کند تا با آمادگی کامل، مقدمات فرزندخواندگی را فراهم آورند و به سؤالات و ابهامات رایج در این زمینه پاسخ داده می شود.

سفری به سوی خانواده: درک مفهوم فرزندخواندگی از بهزیستی

فرزندخواندگی، پیوندی مقدس و قانونی است که میان یک کودک بی سرپرست یا بدسرپرست و خانواده ای که او را به فرزندی می پذیرد، برقرار می شود. این پیوند با مفهوم حقوقی حضانت که عمدتاً به مسئولیت نگهداری و تربیت فرزندان بیولوژیکی توسط والدینشان اطلاق می گردد، متفاوت است. در فرزندخواندگی، تمامی حقوق و تکالیف والدین اصلی، به والدین فرزندپذیر منتقل می شود و کودک از نظر قانونی، وضعیت مشابه فرزند بیولوژیک را پیدا می کند. سازمان بهزیستی کشور، به عنوان تنها نهاد متولی قانونی این امر، نقش محوری و حیاتی در این فرآیند ایفا می کند و با دقت فراوان، مراحل فرزندخواندگی را مدیریت و نظارت می کند تا مصلحت عالیه کودک همواره تأمین شود.

در طول تاریخ، میل به فرزندآوری و تشکیل خانواده، یکی از عمیق ترین نیازهای انسانی بوده است. آمار بالای ناباروری در کشور، که طبق برخی گزارش ها بیش از ۲۵ درصد زوجین را شامل می شود، از جمله دلایل عمده ای است که افراد را به سمت فرزندخواندگی سوق می دهد. از سوی دیگر، تعداد قابل توجهی از کودکان به دلایل مختلف از جمله فقدان والدین، بدسرپرستی یا شرایط خاص خانوادگی، تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند و چشم انتظار آغوشی گرم برای تجربه زندگی خانوادگی هستند. سازمان بهزیستی با ایجاد یک سامانه یکپارچه و تدوین قوانین و مقررات دقیق، تلاش می کند تا این دو نیاز را به بهترین شکل ممکن به هم پیوند دهد. این فرآیند، نه تنها فرصتی برای تجربه پدر و مادر شدن است، بلکه مسئولیت پذیری عمیقی را در قبال آینده یک انسان به همراه دارد.

گام اول: ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی بهزیستی (سال ۱۴۰۴)

ورود به مسیر فرزندخواندگی، با یک گام اساسی و مدرن آغاز می شود: ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی بهزیستی. این سامانه با آدرس adoption.behzisti.net، به عنوان نقطه شروعی مهم، به متقاضیان کمک می کند تا با شفافیت و سهولت بیشتری وارد این فرآیند شوند. استفاده از این پلتفرم آنلاین، نه تنها سرعت و کارایی فرآیند را افزایش می دهد، بلکه امکان پیگیری مراحل را به صورت الکترونیکی فراهم می آورد.

ثبت نام آنلاین، اولین تجربه متقاضیان با سیستم نوین فرزندخواندگی است و از جهات مختلفی مفید واقع می شود. این روش، نیاز به مراجعه حضوری اولیه را از بین می برد و امکان دسترسی به اطلاعات را برای افراد در سراسر کشور فراهم می سازد. با تکمیل دقیق اطلاعات در این سامانه، پرونده اولیه متقاضیان تشکیل شده و در نوبت بررسی قرار می گیرد. این رویکرد، گامی مهم در جهت تسهیل فرآیند برای خانواده هایی است که با عشق و امید فراوان در انتظار پذیرش یک فرزند هستند.

راهنمای گام به گام ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی

برای ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی و آغاز مراحل، متقاضیان باید گام های زیر را به دقت دنبال کنند:

1. وارد آدرس adoption.behzisti.net در مرورگر اینترنتی خود شوید.
2. در صفحه اصلی، گزینه ثبت نام را انتخاب کنید.
3. قوانین و مقررات مربوط به فرزندخواندگی را به طور کامل مطالعه کرده و پس از اطمینان از درک محتوا، با پذیرش آن موافقت کنید.
4. کشور محل زندگی خود را انتخاب نمایید؛ این بخش به خصوص برای متقاضیانی که در خارج از کشور اقامت دارند، اهمیت دارد.
5. نوع خانواده خود را مشخص کنید. گزینه ها معمولاً شامل زوجین فاقد فرزند، زنان بدون شوهر و زوجین دارای فرزند است.
6. شماره همراه معتبر و یک رمز عبور دلخواه را وارد کرده تا کلمه شناسایی و رمز عبور به شما ارسال شود.
7. اطلاعات هویتی و درآمدی خود را با دقت تکمیل کنید. این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، دین و میزان تقریبی درآمد است.
8. اطلاعات اقامتی، شامل آدرس و کد پستی را وارد نمایید. پس از تکمیل این مرحله، یک کد پیگیری به شما اختصاص داده می شود که برای پیگیری های بعدی ضروری است. این کد را در جایی امن نگهداری کنید.

شرایط جامع متقاضیان فرزندخواندگی: معیارهای بهزیستی در سال ۱۴۰۴

سازمان بهزیستی، در راستای وظیفه خطیر خود در حمایت از کودکان و نوجوانان، با دقت و حساسیت بالایی به بررسی صلاحیت متقاضیان فرزندخواندگی می پردازد. این فرآیند با هدف تضمین بهترین محیط ممکن برای رشد و بالندگی کودک صورت می گیرد. شرایط لازم برای فرزندخواندگی به دو بخش عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند که آگاهی از آن ها برای هر متقاضی ضروری است. این معیارها با توجه به به روزرسانی های سال ۱۴۰۴ تدوین شده اند تا متقاضیان با دیدی روشن وارد این مسیر شوند.

بررسی این شرایط، ضامن آن است که کودک به آغوشی امن، پایدار و سرشار از حمایت سپرده شود. این فرآیند، تنها یک اقدام اداری نیست، بلکه تعهدی عمیق به آینده یک انسان است. متقاضیان با رعایت این ضوابط، نه تنها خود را برای پذیرش مسئولیت بزرگ فرزندخواندگی آماده می کنند، بلکه به سازمان بهزیستی اطمینان می دهند که بهترین انتخاب برای کودک خواهند بود.

شرایط عمومی (برای تمامی گروه ها)

متقاضیان فرزندخواندگی، فارغ از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:

• تابعیت و دین: متقاضیان باید از تابعیت ایرانی برخوردار باشند و به یکی از ادیان رسمی و به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اعتقاد داشته باشند.
• صلاحیت اخلاقی و قضایی: متقاضیان باید به انجام واجبات دینی و ترک محرمات متعهد باشند، از صلاحیت اخلاقی لازم برخوردار بوده، و هیچ گونه سابقه محکومیت کیفری یا سوء پیشینه ای که با نگهداری و تربیت کودک منافات داشته باشد، نداشته باشند.
• سلامت جسم و روان: داشتن سلامت کامل جسمی و روانی، از جمله عدم ابتلا به بیماری های واگیر، صعب العلاج یا ناتوان کننده که مانع از نگهداری صحیح از کودک شود، الزامی است. همچنین، عدم اعتیاد به انواع مواد مخدر، روانگردان و الکل باید توسط پزشک قانونی تأیید شود.
• تمکن مالی: متقاضیان باید توانایی مالی مناسب برای تأمین رفاه و نیازهای اساسی کودک، شامل مسکن، تغذیه، پوشاک، آموزش و بهداشت را داشته باشند. در قوانین به روز شده (سال ۱۴۰۴)، این شرط انعطاف پذیرتر شده است؛ به این صورت که تعهد کتبی برای تملیک بخشی از اموال در آینده به نام فرزندخوانده، به جای تملیک فوری، مورد پذیرش قرار می گیرد. حتی خانواده های مستأجر که تمکن مالی کافی دارند نیز می توانند برای فرزندخواندگی اقدام کنند.
• بیمه: برخورداری متقاضیان از بیمه پایه اجتماعی و تعهد به ثبت نام و پوشش بیمه تکمیلی برای فرزندخوانده، از دیگر شروط مهم است.
• اهلیت: متقاضیان باید دارای اهلیت قانونی باشند؛ یعنی مبتلا به جنون یا سفاهت نبوده و قادر به اداره امور مالی و زندگی خود باشند.

شرایط اختصاصی و اولویت بندی متقاضیان

سازمان بهزیستی در فرآیند واگذاری کودکان، اولویت هایی را بر اساس گروه های متقاضی تعیین کرده است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود:

1. زوجین فاقد فرزند:
   • گذشت حداقل پنج سال از تاریخ ثبت ازدواج دائم و عدم امکان فرزنددار شدن از طریق راه های طبیعی، با ارائه گواهی معتبر از پزشک متخصص زنان و زایمان و تأییدیه متعاقب آن از پزشکی قانونی.
   • حداقل سن یکی از زوجین متقاضی باید بالای ۳۰ سال باشد.
2. دختران و زنان مجرد بدون همسر:
   • حداقل سن ۳۰ سال تمام.
   • بر اساس قوانین، این گروه از متقاضیان صرفاً می توانند سرپرستی فرزندان دختر را بر عهده بگیرند، مگر در مواردی خاص که مربوط به خویشاوندی کودک با متقاضی باشد (مانند خواهرزاده، برادرزاده یا نوه).
   • دارا بودن منزل مسکونی مستقل، چه به صورت ملکی و چه استیجاری، ضروری است. در مواردی که متقاضی با اعضای خانواده خود زندگی می کند و منزل مستقل ندارد، امکانات رفاهی و وضعیت کلی خانواده به دقت بررسی می شود.
3. زوجین دارای فرزند:
   • عقد ازدواج آن ها باید به صورت دائم ثبت شده باشد.
   • رعایت تناسب سنی میان کودک فرزندخوانده و فرزندان بیولوژیکی متقاضیان از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا سازگاری و تعادل در خانواده حفظ شود.
   • در صورتی که زوجین دارای سه فرزند زیستی باشند که با آن ها زندگی می کنند، معمولاً تنها درخواست سرپرستی یک فرزندخوانده پذیرفته می شود، مگر آنکه کودکان مورد درخواست خواهر و برادر باشند تا از جدایی آن ها جلوگیری شود.

مدارک لازم: آماده سازی برای فرآیند فرزندخواندگی

پس از بررسی و احراز شرایط اولیه برای فرزندخواندگی، مرحله حیاتی جمع آوری و آماده سازی مدارک لازم آغاز می شود. این مرحله نیاز به دقت و توجه فراوان دارد، زیرا کامل بودن و صحت مدارک می تواند روند بررسی پرونده را تسریع بخشد و از تأخیرهای احتمالی جلوگیری کند. سازمان بهزیستی و مراجع قضایی، تمامی مدارک ارائه شده را به دقت بررسی می کنند تا از صلاحیت کامل متقاضیان اطمینان حاصل شود.

فراهم آوردن مدارک با کیفیت و خوانا، گامی مهم در نمایش جدیت و آمادگی متقاضیان است. در ادامه، لیستی جامع از مدارک مورد نیاز برای تکمیل فرآیند فرزندخواندگی از بهزیستی ارائه شده است که متقاضیان باید آن ها را تهیه و در زمان مقتضی ارائه دهند. آماده سازی پیش از موعد این اسناد، تجربه ای روان تر از کل فرآیند را به ارمغان می آورد.

لیست مدارک مورد نیاز شامل موارد زیر است:

• تصویر تمامی صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان (زوجین یا زن مجرد).
• تصویر کارت ملی متقاضیان.
• تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت (صرفاً برای آقایان).
• تصویر سند ازدواج دائم زوجین متقاضی.
• تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان.
• تصویر سند مالکیت، مبایعه نامه منزل یا اجاره نامه (برای تأیید محل سکونت و وضعیت مسکن).
• اصل یا تصویر گواهی مربوط به اشتغال به کار یا اسنادی که میزان تقریبی درآمد متقاضیان را تعیین می کند (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب، پرینت گردش حساب).
• تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی (مانند بیمه تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و…).
• اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم توانایی بارداری (برای زوجین فاقد فرزندی که پنج سال از ازدواجشان گذشته) و گواهی تأییدیه متعاقب آن از پزشکی قانونی.

توصیه مهم: اطمینان حاصل کنید که تمامی تصاویر مدارک فوق الذکر، خوانا و با کیفیت مطلوب تهیه شده اند. پس از اعلام سازمان بهزیستی، تمامی این مدارک باید توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل شوند. این اقدام از هرگونه تأخیر در مراحل بعدی جلوگیری می کند.

مراحل اجرایی: از مصاحبه تا حکم سرپرستی دائم

فرآیند فرزندخواندگی پس از ثبت نام آنلاین و ارائه مدارک، وارد فاز اجرایی می شود که شامل چندین گام دقیق و کارشناسی است. این مراحل با هدف ارزیابی همه جانبه صلاحیت متقاضیان و تطابق حداکثری آن ها با نیازهای کودک طراحی شده اند تا اطمینان حاصل شود که هر کودک به بهترین آغوش ممکن سپرده شود. این مسیر، سفری تعاملی است که در آن کارشناسان بهزیستی و متقاضیان با یکدیگر همکاری می کنند.

هر مرحله از این فرآیند، فرصتی برای شناخت عمیق تر از متقاضیان و همچنین درک نیازهای کودک است. از این رو، صبر و همکاری فعال با مددکاران و مشاوران، کلید موفقیت در طی کردن این مراحل است.

۱. مصاحبه و بازدید مددکاری اولیه

در این گام، کارشناسان مددکاری سازمان بهزیستی با متقاضیان مصاحبه های حضوری انجام داده و از منزل آن ها بازدید می کنند. این بازدیدها با هدف ارزیابی دقیق ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و مذهبی خانواده صورت می گیرد. مددکاران در این مرحله، به دنبال درک عمق روابط خانوادگی، ثبات محیط زندگی و پتانسیل خانواده برای تربیت و حمایت عاطفی از کودک هستند. این مصاحبه ها فرصتی است تا متقاضیان بتوانند از انگیزه واقعی خود برای فرزندخواندگی صحبت کنند و نگرانی ها و انتظاراتشان را مطرح سازند.

۲. یافتن کودک واجد شرایط واگذاری

یکی از چالش برانگیزترین مراحل، یافتن کودکی است که از نظر قضایی واجد شرایط واگذاری باشد. سازمان بهزیستی به طور مستقیم تأمین کننده کودک نیست، بلکه از میان کودکانی که سرپرست قانونی خود را از دست داده اند یا به دلیل بدسرپرستی امکان واگذاری آن ها به خانواده های جدید فراهم شده است، به معرفی آن ها اقدام می کند. این پروسه می تواند طولانی باشد، زیرا نیازمند طی شدن مراحل قضایی پیچیده ای برای سلب حضانت از والدین بیولوژیکی (در صورت وجود) یا احراز کامل بی سرپرستی است. در این مرحله، سازمان بهزیستی تلاش می کند تا بهترین تطابق ممکن را بر اساس شرایط کودک و متقاضیان ایجاد کند.

۳. تأییدیه روانشناس معتمد سازمان

متقاضیان فرزندخواندگی باید در جلسات مشاوره روانشناختی با روانشناسان معتمد سازمان بهزیستی شرکت کنند. هدف از این جلسات، سنجش آمادگی روانی، ثبات عاطفی، و صلاحیت های روانی لازم برای پذیرش مسئولیت تربیت کودک است. این مرحله به متقاضیان کمک می کند تا با چالش ها و مسئولیت های روانشناختی فرزندخواندگی آشنا شوند و اطمینان حاصل شود که از نظر عاطفی و ذهنی برای این نقش مهم آماده هستند.

۴. اخذ گواهی های عدم اعتیاد و عدم سوء پیشینه

تأمین امنیت و سلامت کودک، اولویت اصلی سازمان بهزیستی است. به همین دلیل، متقاضیان ملزم به ارائه گواهی های عدم اعتیاد به مواد مخدر و الکل، و همچنین گواهی عدم سوء پیشینه کیفری هستند. این گواهی ها تضمین کننده این است که کودک در محیطی امن و به دور از هرگونه آسیب احتمالی رشد خواهد کرد.

۵. دیدارهای اولیه با کودک

پس از تأیید صلاحیت های لازم، دیدارهایی بین متقاضیان و کودک در محیطی آرام و کنترل شده صورت می گیرد. این دیدارها برای ارزیابی میزان تعامل، سازگاری و پذیرش متقابل بین کودک و خانواده فرزندپذیر بسیار حیاتی است. هدف، ایجاد یک ارتباط عاطفی اولیه و اطمینان از حس راحتی کودک با متقاضیان است. در برخی موارد، اگر تطابق اولیه به خوبی صورت نگیرد، امکان پیشنهاد تا سه کودک مختلف به خانواده وجود دارد تا فرصت مناسبی برای یافتن بهترین پیوند فراهم شود.

۶. صدور حکم موقت ۶ ماهه قضایی (دوره آزمایشی)

در صورت موفقیت آمیز بودن دیدارهای اولیه و تأیید کارشناسان، دادگاه حکم سرپرستی موقت را برای یک دوره شش ماهه صادر می کند. این دوره، به عنوان دوره آزمایشی شناخته می شود که در طی آن، نظارت مستمر مددکاران و مشاوران بهزیستی بر خانواده و کودک ادامه دارد. هدف از این نظارت، اطمینان از سازگاری کامل کودک با محیط جدید و خانواده، و همچنین آمادگی خانواده برای پذیرش کامل مسئولیت ها است. در این دوره، هرگونه مشکل یا چالش احتمالی شناسایی و برای رفع آن کمک های لازم ارائه می شود.

۷. تبدیل حکم موقت به حکم سرپرستی دائم

پس از اتمام موفقیت آمیز دوره آزمایشی و تأیید نهایی توسط کارشناسان سازمان بهزیستی مبنی بر سازگاری کامل کودک با خانواده و بالعکس، حکم سرپرستی موقت به حکم سرپرستی دائم تبدیل می شود. با صدور این حکم، کودک به طور رسمی و قانونی، عضو خانواده فرزندپذیر محسوب شده و تمامی حقوق و تکالیف مربوط به فرزند بیولوژیکی را خواهد داشت. این مرحله، پایان یک سفر پر از امید و آغاز یک زندگی مشترک سرشار از عشق و مسئولیت است.

ابهامات رایج در مسیر فرزندخواندگی: شفاف سازی برای متقاضیان

مسیر فرزندخواندگی، همانقدر که سرشار از عشق و امید است، می تواند با پرسش ها و ابهامات زیادی برای متقاضیان همراه باشد. شناخت این ابهامات و یافتن پاسخ های روشن برای آن ها، به خانواده ها کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری قدم در این راه بگذارند. در این بخش، به برخی از رایج ترین دغدغه ها و سوالات متقاضیان شرایط گرفتن حضانت بچه از بهزیستی می پردازیم تا تصویری شفاف تر از این فرآیند ارائه شود.

از زمان انتظار طولانی گرفته تا مسائل حقوقی و شرعی، هر جنبه ای از فرزندخواندگی می تواند پرسش برانگیز باشد. سازمان بهزیستی و سیستم قضایی، تلاش می کنند تا با شفاف سازی و حمایت، این دغدغه ها را کاهش دهند و بهترین شرایط را برای هم کودک و هم خانواده فرزندپذیر فراهم آورند.

چرا فرآیند فرزندخواندگی زمان بر است؟

یکی از دغدغه های اصلی متقاضیان فرزندخواندگی، طولانی بودن زمان انتظار برای دریافت فرزند است. این زمان بر بودن دلایل متعددی دارد:

• کمبود کودکان واجد شرایط قضایی: سازمان بهزیستی تنها می تواند کودکانی را واگذار کند که از نظر قانونی «بی سرپرست» یا «بدسرپرست» شناخته شده باشند. این فرآیند احراز شرایط قضایی، گاهی اوقات بسیار طولانی و پیچیده است و نیازمند بررسی های دقیق قانونی است. سازمان بهزیستی متولی «تأمین» کودک نیست، بلکه وظیفه دارد کودکان موجود را با خانواده های صالح مطابقت دهد.
• تقاضای بالا برای نوزادان دختر: آمارها نشان می دهد که حدود ۹۹ درصد از متقاضیان، تمایل به پذیرش نوزاد دختر دارند، در حالی که توزیع جنسیتی کودکان در مراکز بهزیستی تقریباً برابر است. این عدم توازن شدید در تقاضا، منجر به شکل گیری صف های طولانی برای نوزادان دختر می شود.
• سخت گیری در احراز صلاحیت خانواده ها: بهزیستی با هدف حفاظت از مصلحت عالیه کودک و جلوگیری از آسیب های روحی ناشی از «فسخ فرزندخواندگی»، در بررسی صلاحیت اخلاقی، مالی، جسمی و روانی خانواده ها بسیار سخت گیرانه عمل می کند. این دقت بالا، نیازمند زمان و بررسی های متعدد است. لازم به ذکر است که زمان انتظار برای پذیرش کودکان با سنین بالاتر (به ویژه پسران) یا کودکان دارای نیازهای ویژه، معمولاً کوتاه تر است.

آیا پارتی بازی در فرآیند فرزندخواندگی امکان پذیر است؟

با راه اندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، شفافیت در این فرآیند به شکل چشمگیری افزایش یافته است. تمامی مراحل ثبت نام، بررسی پرونده ها و اولویت بندی ها از طریق این سامانه صورت می گیرد و روند کار توسط کارشناسان استانی و کشوری قابل رصد و پیگیری است. هرچند احتمال خطا همیشه وجود دارد، اما این سامانه تلاش می کند تا هرگونه شائبه پارتی بازی را به حداقل برساند. تفاوت در سرعت رسیدگی به پرونده ها اغلب ناشی از تفاوت در شرایط و اولویت های متقاضیان است. برای مثال، خانواده ای که مایل به پذیرش پسر ۶ ساله یا کودکی با نیازهای ویژه باشد، ممکن است زودتر به نتیجه برسد تا خانواده ای که تنها متقاضی نوزاد دختر است. در صورت بروز هرگونه احساس اجحاف، متقاضیان می توانند از طریق بخش پرسش و پاسخ سامانه فرزندخواندگی یا سامانه دیدبان بهزیستی با شماره تلفن ۱۴۸۲ مراتب را به ستاد کشوری اطلاع دهند.

شرط تملیک اموال به فرزندخوانده به چه معناست؟

بر اساس ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی را صادر می کند که درخواست کننده سرپرستی، بخشی از اموال یا حقوق خود را به نام کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. این شرط به این دلیل وضع شده است که فرزندخوانده، برخلاف فرزند بیولوژیکی، از خانواده فرزندپذیر ارث نمی برد. بنابراین، قانون گذار با وضع این ماده تلاش کرده است تا آینده مالی و معیشتی کودک فرزندخوانده را تضمین کند.

در عین حال، تبصره ای به این ماده اشاره می کند که در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک ضرورت داشته باشد، می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر کند و پس از پذیرش این تعهد، حکم سرپرستی را صادر نماید. این انعطاف پذیری باعث شده است که حتی خانواده های دارای تمکن مالی متوسط و مستأجر نیز بتوانند در صورت داشتن سایر صلاحیت ها، متقاضی فرزندخواندگی باشند.

موضوع محرمیت فرزندخوانده از نظر شرعی

یکی از مسائل مهم و رایج برای خانواده های متقاضی فرزندخواندگی، موضوع محرمیت فرزندخوانده از نظر شرعی است. از منظر شرع، فرزندخوانده با خانواده فرزندپذیر، محرم محسوب نمی شود و احکام خاص خود را دارد. با این حال، اسلام راه هایی برای ایجاد محرمیت شرعی پیش بینی کرده است، از جمله «رضاع» (شیر دادن) یا «عقد موقت» با محارم (مثلاً عقد موقت مادرخوانده با پدر واقعی کودک در صورت امکان، یا خواهرخوانده با برادرخوانده در سنین خاص) که خانواده ها می توانند با مراجعه به مرجع تقلید خود و مشورت با علمای دین، از آن ها استفاده کنند. سازمان بهزیستی در این زمینه محدودیتی اعمال نمی کند و تبعیت از احکام مرجع تقلید را به عهده خانواده ها می گذارد.

اهمیت صداقت با فرزندخوانده درباره هویتش

تجربیات روانشناسی و مددکاری نشان می دهد که پنهان کردن حقیقت فرزندخواندگی از کودک، می تواند در آینده آسیب های روحی و روانی جدی و گاه جبران ناپذیری به او وارد کند. زمانی که کودک در سنین بالاتر و به طور ناگهانی از این واقعیت آگاه می شود، ممکن است احساس طردشدگی، بی اعتمادی و سردرگمی عمیقی را تجربه کند. به همین دلیل، مشاوران و کارشناسان بهزیستی قویاً توصیه می کنند که خانواده ها از همان سنین پایین و به شیوه ای متناسب با درک کودک، حقیقت فرزندخواندگی را به او اطلاع دهند.

توصیه مشاوران: اطلاع رسانی صحیح و به موقع درباره هویت فرزندخوانده، با راهنمایی مشاوران متخصص، به کودک کمک می کند تا با پذیرش هویت خود، اعتماد به نفس و امنیت عاطفی بالاتری داشته باشد و رابطه سالمی با خانواده فرزندپذیر برقرار کند.

جلسات مشاوره فرزندپذیری، خانواده ها را برای این گفتگوی مهم آماده می کند و روش های مناسبی را برای بیان این حقیقت به کودک آموزش می دهد تا این موضوع به شکلی سازنده و حمایتی انجام شود. این صداقت، بنیان یک رابطه مستحکم و مبتنی بر اعتماد متقابل را بنا می نهد.

توزیع جنسیتی کودکان در بهزیستی و ترجیحات متقاضیان

آمارها نشان می دهد که تعداد کودکان دختر و پسر در مراکز بهزیستی تقریباً مساوی و در حدود ۵۰ درصد برای هر جنسیت است. اما متأسفانه، تقاضا برای پذیرش نوزادان دختر به شدت بالاتر است و حدود ۹۹ درصد متقاضیان در ابتدا به دنبال نوزاد دختر هستند. این عدم تعادل در تقاضا و عرضه، باعث می شود که صف انتظار برای نوزادان دختر بسیار طولانی تر شود. در مقابل، کودکان پسر یا کودکانی با سنین بالاتر (معمولاً بالای ۳ سال) و همچنین کودکان دارای نیازهای ویژه، اغلب برای مدت زمان بیشتری در مراکز نگهداری می شوند. این وضعیت، مسئولیت اجتماعی ما را در قبال این کودکان دوچندان می کند.

آیا روند فرزندخواندگی دشوارتر شده است؟

به جای سخت تر شدن، روند فرزندخواندگی «قانونمندتر» و «دقیق تر» شده است. در گذشته ممکن بود برخی از شرایط خانواده ها به درستی و با دقت کافی بررسی نشود، که این امر گاهی منجر به پدیده دردناک فسخ فرزندخواندگی می شد. فسخ فرزندخواندگی، ضربه روحی جبران ناپذیری به کودک وارد می کند. از این رو، قوانین جدید و سخت گیرانه تر، با هدف حفاظت بیشتر از حقوق کودکان و اطمینان از قرار گرفتن آن ها در باثبات ترین و امن ترین محیط خانوادگی تدوین شده اند. هر پرونده فرزندخواندگی به دقت مورد بررسی قرار می گیرد تا از تکرار چنین آسیب هایی جلوگیری شود. همچنین، پافشاری بر عدم جدایی خواهر و برادر در فرآیند فرزندخواندگی، از دیگر نکات مثبت قانونمندتر شدن این روند است.

نقش جامعه در پذیرش کودکان با نیازهای ویژه و رها شده

فرهنگ سازی برای پذیرش کودکان دارای نیازهای ویژه یا بیماری های خاص، یک فرآیند اجتماعی کُند و نیازمند زمان است. متأسفانه، هنوز بسیاری از خانواده ها تمایل به پذیرش کودکان کاملاً سالم دارند و این امر باعث می شود که کودکان با نیازهای خاص، مدت زمان بیشتری را در مراکز بهزیستی سپری کنند. رسانه ها، به ویژه در قالب فیلم ها، سریال ها و انیمیشن ها، می توانند نقش بسیار مؤثری در ترویج این فرهنگ ایفا کنند. نمایش مثبت زندگی خانواده هایی که کودکان با نیازهای ویژه را پذیرفته اند، می تواند ذهنیت جامعه را تغییر دهد.

علاوه بر این، مسئولیت پذیری اجتماعی در قبال کودکان رها شده یا در معرض آسیب، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مشاهده چنین مواردی، شهروندان می توانند با شماره ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی بهزیستی) تماس بگیرند یا مراتب را به مراجع قضایی اطلاع دهند. این اقدام، اولین گام در جهت حمایت از این کودکان و فراهم آوردن آینده ای روشن تر برای آن ها است.

شفافیت مالی: هزینه های فرزندخواندگی

یکی از پرسش های متداول در خصوص شرایط گرفتن حضانت بچه از بهزیستی، مربوط به جنبه های مالی این فرآیند است. بسیار مهم است که متقاضیان از همان ابتدا دیدگاهی شفاف و واقع بینانه نسبت به هزینه ها داشته باشند.

ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی، به طور کامل رایگان است و هیچ هزینه ای بابت ثبت درخواست اولیه از متقاضیان دریافت نمی شود. این امر به منظور تسهیل دسترسی تمامی افراد واجد شرایط به این سامانه صورت گرفته است.

با این حال، متقاضیان باید به برخی هزینه های غیرمستقیم و آتی که در طول و پس از فرآیند فرزندخواندگی ممکن است با آن ها روبرو شوند، توجه داشته باشند:

• هزینه های مربوط به تملیک مال (در صورتی که دادگاه این شرط را لازم بداند و در آینده محقق شود). این مورد برای تضمین آینده مالی کودک است.
• هزینه خرید و پوشش بیمه تکمیلی برای فرزندخوانده، که جزء تعهدات خانواده فرزندپذیر محسوب می شود.
• هزینه های جاری نگهداری، آموزش، بهداشت و تربیت کودک، که پس از واگذاری به خانواده، به طور کامل بر عهده والدین فرزندپذیر خواهد بود. این هزینه ها شامل خوراک، پوشاک، تحصیل، درمان و سایر نیازهای روزمره کودک می شود.

درک این هزینه ها و آمادگی مالی برای آن ها، بخشی جدایی ناپذیر از تعهد به فرزندخواندگی است و بهزیستی در مراحل بررسی صلاحیت مالی، به این موارد توجه ویژه دارد تا از توانمندی خانواده برای تأمین رفاه کودک اطمینان حاصل کند.

نتیجه گیری: انتخابی آگاهانه و مسئولانه

مسیر فرزندخواندگی از بهزیستی، انتخابی عمیق و پر از مسئولیت است که فراتر از یک تصمیم ساده برای بزرگ کردن یک کودک، به معنای گشودن آغوشی از عشق و امید به روی زندگی یک انسان است. این فرآیند، فرصتی بی نظیر برای تجربه پیوندی ناگسستنی و تشکیل خانواده ای سرشار از مهر است که می تواند هم برای کودک و هم برای والدین فرزندپذیر، زندگی ای پربار و معنادار رقم بزند. با آگاهی کامل از شرایط گرفتن حضانت بچه از بهزیستی که در واقع همان فرآیند فرزندخواندگی است، متقاضیان می توانند با اطمینان و آمادگی کامل، گام در این راه مقدس بگذارند.

تأکید بر شفافیت در تمامی مراحل، از ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی گرفته تا بررسی دقیق صلاحیت های عمومی و اختصاصی، ارائه مدارک، و طی کردن مراحل اجرایی از مصاحبه تا دوره آزمایشی، همگی برای تضمین مصلحت عالیه کودک و پایداری خانواده فرزندپذیر صورت می گیرد. همکاری مداوم با سازمان بهزیستی و مشاوران، صداقت با فرزندخوانده در مورد هویتش و جلب حمایت اطرافیان، از جمله ارکان اصلی موفقیت در این سفر هستند. در نهایت، فرزندخواندگی نه صرفاً یک عمل خیرخواهانه، بلکه تعهدی آگاهانه و مسئولانه به تشکیل یک خانواده پایدار و سرشار از عشق است که شایسته بهترین حمایت ها و آگاهی ها است.